کتابخانه مجازی ادبیات

اردبیل جزیی از ایران زمین است که همیشه در تاریخ این کشور پایگاه و جایگاه مهمی چه قبل از اسلام و چه بعد از اسلام خصوصا در زمان صفویان داشته است و توانسته در تاریخ ایران، نام و آوازه بسیار بلندی را برای خود به جای بگذارد و این نام و خاطره در ذهن تمام ایرانیان هست و خواهد بود.باری که شهر تاریخی و باستانی اردبیل به استناد تاریخ قدمت آن به بیش از سی قرن می‌رسد در زمان صفویه دوره مجد و علاء را پیموده است، لذا شهر اردبیل نیز سیر قهقرایی خود را پیموده و به وضع کنونی درآمده است. هدف کلی این پژوهش مطالعه و شناخت اوضاع اردبیل در زمان صفویه می‌باشد و سعی شده سیمای اردبیل را آن طور که بوده بررسی شود و به همین منظور تحقیق فوق در قالب وضعیت آن زمان انتخاب شده است بدین ترتیب هدف کلی طرح شامل موارد زیر می‌باشد: 1. نگاهی به شهر اردبیل 2. اوضا اجتماعی، فرهنگی و مذهبی و اقتصادی اردبیل 3. اردبیل از دیدگاه جهانگردان 4. دانشمندان، نویسندگان و شاعران اردبیل 5. آثار و بناهای تاریخی اردبیل.

کتاب حاضر مروری است بر مهم‌ترین تحولات و رویدادهای ایل قشقایی از عصر صفویه تا دوران پهلوی که در شش فصل تدوین شده است .در فصل اول با عنوان "تاریخ و خاستگاه قشقایی‌ها "از زمان و مبداء قشقایی‌ها، چگونگی تشکیل ایل، زبان، ارتباط با آذربایجان، جمعیت، طوایف و تیره‌های مختلف ایل قشقایی سخن به میان آمده است .در فصل دوم، تاریخ قشقایی‌ها در دوران صفویه و افشاریه بازگو می‌شود، و طی آن مطالبی درباره ابوالقاسم بیگ فارسیمدان، مبارزات امامقلی خان با انگلیسی‌ها و قیام قاباخ قلی‌خان علیه نادر فراهم می‌آید .فصل سوم به بررسی وضعت قشقایی‌ها در دوره زندیه اختصاص دارد .در فصل چهارم سرگذشت مردم و رهبران ایل قشقایی در دوره قاجار با این موضوعات تشریح می‌گردد :قیام‌های مکرر قشقایی‌ها در دوره قاجار، مبارزات آنها با بختیاری‌ها و حکام دست نشانده شاهان قاجار در فارس، درگیری‌های قشقایی‌ها با قبایل عرب و بالاخره جنگ‌های قشقایی‌ها با نیروهای انگلیسی .فصل پنجم به ارزیابی نقش ایل بختیاری در انقلاب مشروطه اختصاص یافته و از این رهگذر به مقاومت قشقایی‌ها در برابر نیروهای انگلیسی اشاره می‌شود .آخرین فصل کتاب نیز نگاهی است به مبارزات قشقایی‌ها در اوایل حکومت پهلوی که با سرکوبی آن‌ها خاتمه می‌پذیرد .کتاب با عکس‌هایی از رهبران و سران ایل قشقایی و برخی از سیاستمداران و شاهان قاجار همراه شده و با فهرست منابع و اعلام به پایان می‌رسد .

عین‌القضات همدانی با نام کامل عبدالله بن محمد بن علی میانجی همدانی (۵۲۵–۴۹۲ هجری قمری) حکیم، نویسنده، شاعر، مفسر قرآن، محدث و فقیه ایرانی بود. او به زبان‌های فارسی، عربی و زبان پارسی میانه آشنایی داشت و در عین حال در عرفان و تصوف در بالاترین جایگاه قرار داشته‌ است. او در شهر همدان در یک خانوادهٔ شافعی مذهب متولد گردید و در خدمت پدرش ابوبکر محمد ابن علی علوم، معارف و عرفان و طریق علوم قضا را فرا گرفت و خود نیز به درجهٔ افتاء و منصب قاضی همدان رسید. چندی بعد در خراسان، به محضر درس استادانی مانند عمر خیام و ابو عبدالله محمد بن حمویه جوینی راه یافت و بهرهٔ علمی و معنوی بسیار گرفت و در کلام و حکمت، تصوف و عرفان و ادب پارسی و عربی به درجات عالی رسید. انقلاب روحی عین‌القضات تا حدودی شبیه به انقلاب روحی امام محمد غزالی است. هر دو در علوم ظاهری تبحر پیدا کرده بودند و هر دو به تصوف روی آوردند. پس از قریب یک سال از انقلاب روحی او، این بار احمد غزالی برادر کوچکتر ابوحامد، که هنوز در قید حیات بود به یاریش شتافت و از او دستگیری کرد. قاضی همدانی از آن پس در طریق وصول و عالم کشف و شهود قدم نهاد و به مطالعهٔ آثار و تألیفات احمد غزالی پرداخت. بدین ترتیب، دو برادر غزالی هر یک از جهتی بزرگترین تأثیر را در زندگی علمی و روحی عین‌القضات بخشیدند، و یکی در علوم ظاهری (من‌جمله کلام و فلسفه و حتی تصوّف و عرفانی که در کتاب‌ها بیان شده) و دیگری در علوم ذوقی راهنمای او گشتند. سبب اختلاف او با حکومت ترکان و مسائل سیاسی اجتماعی آن روز این بود که قاضی همدانی یک ایرانی میهن‌پرست بود. در زمان او زادگاهش جایگزین غاصبان جایگاه علویان، و پایتخت سلجوقیان بود. حکومت ترکان تازه از راه رسیده که از طرف دارالخلافهٔ بغداد حمایت می‌شدند، برای او در حکم بیگانگان بودند. عین‌القضات همدانی در ابراز میهن‌دوستی و عشق به زادگاهش مطالبی بس زیبا در نخستین اوراق دفاعیات خود آورده‌است. در بغداد مشابهٔ همدان به مرگ محکوم گردید. قاضی را به همدان عودت دادند تا حکم در زادگاهش اجرا شود. حکم در ششم جمادی‌الثانی سال ۵۲۵ هجری اجرا شد.

ترانه‌هایی که به نام باباطاهر امروزه در دسترس مردم قرار دارد، یا از باباطاهر نیست یا اگر هست، در اثر تصرف نساخ و خوانندگان دچار تغییر و تبدیل گردیده است. رقم اشعاری که در مجموعه‌ها و تذکره‌ها به نام وی چاپ و انتشار یافته، به 360 دوبیتی می‌رسد که از این تعداد دوبیتی، تنها شصت تا هفتاد ترانه قابل توجه و خواندنی است. در این کتاب اولا سیمای شاعر روشن‌تر و به حقیقت نزدیک‌تر تصویر شده و ثانیا تعدادی ترانه فصیح و خوش‌لفظ و لطیف المعنی که احتمال اصیل بودن آنها بیشتر و ظن عدم اصالت در آنها کمتر است، از بین مشتی اشعار منتسب بدو تفکیک و به خوانندگان عرضه شده است.