دستورنويسان و زبانشناسان جملهوارههاي پيرو را در جملههاي مركّب بـه انواع گوناگوني تقسيم كردهاند. جملهواره پيرو موصولی يكی از انواع اين جملهوارههاست. اين جملهواره داراي ابزار دستوري خاصي است. از جمله اين ابزارها ميتوان به حرف پيوند «كه» اشاره كرد. در مثنوي مولانا، پس از حرف مذكور، ضميري ظاهر ميشود، درحالي كـه ساختار زبان فارسي حذف اين ضمير را، به دليل قرينه وجود هسته موصولي، لازم ميشمرد. امروزه ـ و حتي در گذشته ـ در زبان فارسي اين ضمير را به همان دليل مذكور حذف ميكنند، اما اين كاربرد، از اختصاصات زبان مثنوي و شايد گويش بلخ است؛ كما اينكه در آثار ديگر به ندرت میتوان اين كاربرد را يافت. از آنجا كه اين ضمير بعد از حرف ربط موصول ميآيد و مرجع آن هسته ساخت موصولي اسـت و از تكرار آن جلوگيري ميكند، بايد آن را ضمير موصولي ناميد. از سوي ديگر، ايـن ضمير نهاد قابل حذف بند موصولي نيز هست. اگرچه دستورنويسان درباره بند پيرو موصولي بسيار بحث كردهاند، به وجود چنين ضميري توجه نكردهاند.
کتاب حاضر مشتمل بر دو گفتار به زبان فرانسوی، به خامه توانای استادان گرامی دکتر صفا و لیوه روسای محترم دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران و استراسبورگ و یک مقدمه از نویسنده در معرفی کامل نسخه خطی کتابخانه ملی و دانشگاهی استراسبورگ و شرح یکصد و شصت و هشت بیت از مثنوی گلشن راز که متاسفانه شارح عارف آن تاکنون ناشناخته مانده است. و در آخر تعلیقاتی که برای حل مشکلات و توضیح و تعریف لغات و مصطلحات عرفانی و فلسفی به کوشش نویسنده فراهم گردیده است.
این کتاب اشعار فارسی سیدجعفر موسوی حاوی الف) دو مثنوی در بحر خفیف-مخبون محذوف-یکی تحت عنوان (حدیث نفس) شامل موضوعات مختلف در حدود (1723) بیت، و دیگری (بالاخانه غمها) که از نوشته نویسنده معروف (مصطفی لطفی منفلوطی مصری) برداشته شده است و در حدود (303) بیت می باشد. ب) غزلیات ج) متفرقات د) قطعات
مثنوی معنوی از شگرفترین آثاری است که پیوسته مورد نقد و تحلیل قرار گرفته است. یکی از ویژگیهای منحصر به فرد این شاهکار ادبی، وحدت «ساختاری ـ واژگانی» جملههای همسانی (توازن نحوی و واژگانی) است. منظور از جملههای همسانی، جملههای مرکبی است که جملهوارههایشان با هم، رابطه همپایگی، تفسیری، بدلی یا تأکیدی دارند و هر یک از این جملهوارهها ممکن است مرکب وابسته باشند. باید اعتراف نمود که به نقش الگوهای نحوی، در ایجاد بلاغت و موسیقی کمتر توجه شده است. اگر صناعاتی مثل موازنه و ترصیع و ... که مبتنی بر روش تسجیع و تکرار هستند، از دیدگاه نحوی بررسی شوند، روشن میشود که روش موازنه و ترصیع، جملههای همسانی است که ساختار زبانی و دستوری یکسانی دارند؛ یعنی این الگوی نحوی، بستر آن صناعات است. آنچه که الگوی وحدت «ساختاری ـ واژگانی»، بر صنایع مذکور فزونی دارد، این است که در صنایع مذکور آهنگ واژگان و خصوصاً آهنگ پایانی جملهها اهمیت دارد و کمتر به وحدت ساختار دستوری و وحدت واژگانی توجه میشود. مولانا به نحو شگفتانگیزی این الگوی نحوی را چه در دیوان و چه در مثنوی به کار میگیرد و از تکرار واژگان و ترکیبات و جملهها ابایی ندارد. چه بسا همین ساختار یکسان، موجد موسیقی در شعر وی است. این مقاله در عین آنکه نکتهای دستوری را تبیین و توصیف مینماید، به بررسی زبان اثر از حیث زیباشناختی نیز میپردازد که به سبکشناسی منجر میشود.