نوشتهاي که ملاحظه مي فرماييد بخش دوم از تقريرات استاد فروزانفر در سال 36-35 در دانشگاه تهران است که جناب آقاي دکتر اسماعيل حاکمي بازنويسي و تنظيم آن را بر دوش همت گرفتهاند. اين يادداشتها شامل نکاتي در مورد تأثيرات فرهنگ و نيز الفاظ مغولي بر آثار قرن هفتم به بعد، نکاتي درباره تأثيرات تصوف و عرفان بر شعر و نثر و نيز آثاري است که دين و نژاد ميتواند بر ادبيات و فرهنگ داشته باشد. در نقل سخنان مرحوم استاد فروزانفر همانند بخش نخست، ترجيح دادهايم شيوه محاورهاي استاد و اصالت آن حفظ شود. بديهي است که مطالب شفاهي ايشان حوزهاي سيال را دربر ميگيرد. به همين دليل اشارات ايشان ابعادي متفاوت و متنوع دارد.
دکتر مظاهر مصفا در این کتاب کوشیده تا نکات تربیتی و اخلاقی عرفان و تصوف اسلامی را از نگاه خود بیان کند. این کتاب شامل ده گفتار در زمینه عرفان و بازتاب آن در شعر و ادب و تأثیر آن در جامعه است. هر بخش با یک شعر یا نثر ادبی شروع میشود و نویسنده کوشیده تا مطلب یا نکته اخلاقی عرفانی را با بیان اشعار و حکایات شرح دهد. نکاتی همچون توکل، خوف، رجا، حیرت آدمی، شهود و طلب و مرگ. نویسنده، این کتاب را به اسدالله اعلم وزیر دانش دوست و ادب پرور وقت تقدیم کرده است. این اثر در سال 1347 ش در پنج هزار نسخه به سرمایه خود مؤلف به چاپ رسیده است.
تاریخنویسی در زبان فارسی با شاهنامهها آغاز میشود که در حکم تاریخ عمومی ایران است. برخی از تواریخ در متکفلترین سبک نثر نوشته شده و بعضی دیگر بالعکس کوتاه و خشک است، ولی قسم اول فزونی دارد. تواریخ فارسی یا شامل مسائل مربوط به تاریخ عمومی هستند با اختصاص به تاریخ سلسلههای معینی از پادشاهان دارند. در این کتاب تنها به انتخاب قسمتهایی از چند تاریخ مهم و معتبر بسنده شده است.
مرزبان نامه کتابی است مشتمل بر حکایات و تمثیلات و افسانههای حکمت آمیز که مانند کلیله و دمنه از زبان جانوران فراهم آمده است. این کتاب را اسپهبد مرزبان بن رستم از ملوک آل باوند در اواخر قرن چهارم به زبان طبری نوشته است. بعدها این کتاب دو بار به فارسی دری ترجمه شد. نخستین بار محمد بن غازی الملطیوی، وزیر شاه سلیمان بن قلج ارسلان از سلاجقه روم، ترجمه مرزبان نامه را در 598 ق به پایان برد و آن را روضه العقول نامید. پس از آن سعدالدین وراوینی نویسنده و ادیب ایرانی از ملازمان خواجه ابوالقاسم ربیب الدین، وزیر اتابک آذربایجان، بی آنکه از کار ملطیوی باخبر باشد، میان 607 تا 622 ق آن را به نام ربیب الدین در نه باب، یک مقدمه و یک ذیل به فارسی دری برگردانید. تفاوت آن با روضه العقول در استفاده کمتر از لغات عربی غریب و بهرهگیری بیشتر از اشعار فارسی است. جزوه حاضر منتخبی است از این کتاب سودمند که باب چهارم آن را شامل است.