کتابخانه مجازی ادبیات

تذکرةالاولیاء کتابی عرفانی است به نثر ساده و در قسمت‌هایی مسجع، که در شرح احوال بزرگان اولیاء و مشایخ صوفیه توسط فریدالدین عطار نیشابوری به فارسی نوشته شده‌است. تذکرةالاولیاء کتابی درباره زندگی، حالات، اندیشه‌ها و سخنان عارفان و مشایخِ تصوف است، و به ذکر مکارم اخلاق، مواعظ و سخنان حکمت‌آمیز صوفیان بزرگ می پردازد.این کتاب مشتمل است بر مقدمه و ۷۲ باب که هر باب به زندگی یک صوفی پرداخته است و در ابتدای هر باب سخنانی مسجع در تمجید و ثنای صوفی بیان شده و سپس سخنان و داستان ها درباره صوفی آورده شده است.نخستین باب به حالات و سخنان جعفر صادق اختصاص یافته‌است، و باب هفتاد و دوم به حسین بن منصور حلاج .

شرح اصطلاحات تصوف، اثر سید صادق گوهرین، در 8 جلد و به زبان فارسی است.نویسنده، مقدمه بسیار مفصلی بر جلد اول کتاب نوشته که در آن درباره تاریخ تصوف و ارتباط آن با اسلام و به‌خصوص شیعه و همچنین فرقه‌های متصوفه و... توضیح می‌دهد. وی انگیزه اولیه نگارش این اثر را تشویق استادش بدیع‌الزمان فروزانفر و دیدن خوابی می‌داند که در آن پیامبر خدا به وی توصیه به این امر کرده است. او درباره طرز تدوین و تنظیم کتاب می‌نویسد: در جمع‌آوری اصطلاحات صوفیان، از قدیم‌ترین آثار موجود این طایفه تا قرن هفتم هجری که زمان زندگانی مولانا و آثار گران‌بهای او از جمله مثنوی معنوی اوست، بسنده کردم و در این جمع‌آوری سعی کردم که پیوسته از پرارزش‌ترین متونی که مورد قبول مشایخ این مسلک است استفاده شود. در شرح اصطلاحات، از کتاب‌های پس از قرن هفتم و همچنین از تفاسیر قرآنی صوفیان و کتب تاریخی و تذکره‌های آنان نیز استفاده شده است. نویسنده ذیل هر اصطلاحی عین عبارتی را که پیشوایان صوفیه در آثارشان آورده‌اند، بدون کم‌وکاست نقل می‌کند. سپس برای درک بیشتر مفاهیم بسیاری از اصطلاحات، ذیل عنوان اقوال مشایخ، گفتار پیشوایان معروف این طایفه را می‌آورد. پس از آن، در حاصل کلام، به شرح و توضیح آنچه در نقل عبارات و کتاب‌ها و اقوال مشایخ آورده شده، می‌پردازد. او سرانجام ذیل عنوان «اما در مثنوی» می‌کوشد با نقل اشعار مثنوی آنچه را که مولانا در بیان هر اصطلاحی آورده است، نقل کند و شروحی بر آن بنویسد.

عقلاءالمجانين يا فرزانگان ديوانه نما به رغم رفتارهاي عجيبشان، داراي شخصيت و نبوغ شگفت‌انگيزي هستند که بيانگر عمق نگرش آنها به انسان و جهان است. ابن عربي در فتوحات مکيه عقلاءالمجانين را «بهاليل» ناميده است و منشا جنون آنها را وارد غيبي ناگهاني مي‌داند که موجب «حيرت ابدي» آنان گرديده است و ارتعاشي دروني در آنان پديد آورده است. از نظر ابن عربي تجلي ناگهاني الهي، عقل اين طايفه را با خود برده است و در عالم لاهوت زنداني کرده است. آنان پس از صعود عقلشان به عالم لاهوت، هيچ‌گونه تدبير و فکري نسبت به عالم ناسوت و کارهاي دنيوي خود ندارند، اما سخناني بسيار عميق و حکيمانه بر زبان مي‌رانند که خود هيچ‌گونه قصدي از بيان آن ندارند، بلکه خداوند آن سخنان را بر زبانشان جاري مي‌سازد. از نظر ابن عربي اين طايفه خردمندان بدون خردي هستند که در ظاهر ديوانه يا همان مستوران از تدبير عقل شناخته مي‌شوند و به همين دليل آنان را «عقلاي مجانين» نام نهاده‌اند.