اسماعیل خویی در پیشگفتار درباره ی کتاب نوشته:«آنچه در این کتاب خواهید خواند، نخست، گفتگویی ست میان دکتر هومن و من، درباره ی مفهوم شعر و سپس یادداشت هایی که من در روشنگری بعضی از گفته های او نوشته ام.» کتاب شامل چندین بخش مختلف و متعدد است که در فهرست بدین گونه آمده است: پیشگفتار، گفتگو، پیش یادداشت ها، یادداشت ها، پیوست، یادآوری و حافظ، پیشگفتار به چاپ سوم. پیرنگ موجود در کتاب نگاهی است نقادانه و پژوهشگرانه به شعر، چگونگی و وضعیت آن در گستره ی امروز ادبیات ایران، همراه و آمیخته با منظرها و نگره های فلسفی درباب موضوع مورد بحث که این ویژگی ها کتاب پیش رو را متمایز و در خور توجه کرده است. این کتاب به اهتمام اسماعیل خویی در سال 1355 توسط موسسه انتشارات امیرکبیر در تهران منتشر شده است.
این مجموعه دربرگیرندهی 65 مقالهی دومین همایش پژوهشهای ادبی است. این همایش در سال 1381 به همت مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس و با همکاری انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی و دانشگاه الزهرا برگزار گردید. مقالات عرضه شده در این مجموعه "زبان و ادبیات ایران باستان"، "ادبیات فارسی کلاسیک"، "ادبیات معاصر"، "زیباشناسی و بلاغت"، "نقد ادبی و ادبیات تطبیقی"، "زبان و ادبیات فارسی در خارج از مرزها"، "مطالعات زبانشناسی".
کتاب قرائت فارسی و دستور زبان برای سال دوم دبیرستانها، طبق برنامه جدید وزارت فرهنگ و تصویب شورای عالی کتب درسی و تالیف سعید نفیسی، محمدعلی روحانی، محمد نصرالله، دکتر مهدی محقق است که در سال 1338 منتشر شده است.
شعر حافظ برخلاف سرودههای شاعران دیگر یکرویه و یکسویه نیست و در یک یا چند دائره محدود سیر نمیکند. باید توجه داشت که ”شعر حافظ طیف بسیار گستردهای است که عارف و عامی، دیندار و بددین و بیدین، هر یک را به نوعی برمیگیرد و هر کس در هر مقام ومنزلتی از فکر و دانش و ذوق که باشد، به فراخور احوال و تجربههای خود از آن بهرهای میگیرد. در این کتاب ضمن ارائه غزلیات حافظ، سرودههای این شاعر نامدار به شیوهای بدیع و اصولی و تقریبا فلسفی مورد بحث قرار گرفته است. مؤلف زمانی دراز درباره شیوه اندیشیدن حافظ تأمل کرده است. گفتار کوتاهی نیز پیرامون شعر و شاعری بر اثر افزوده است. بخش اول این کتاب اختصاص به موضوعی با عنوان «حافظ چه میگوید» دارد. در این بخش موضوعاتی چون شعر چیست، شاعر کیست، علت تأثیر شعر و لزوم شعر بررسی شده است. بخش دوم کتاب اختصاص به بررسی شخصیت و اندیشه حافظ دارد. در این بخش موضوعاتی چون حافظ کیست، حافظ چه میگوید، اندیشهها و فرمانهای فرعی حافظ و حافظ چگونه زندگی کرده است، تبیین شده است. در قمست دوم کتاب با عنوان «حافظ» به تحولات زندگی حافظ و روش تصحیح دیوان او اشاره شده و سپس روش قزوینی در تصحیح دیوان حافظ نقد شده است. در پایان گزیدهای از غزلیات حافظ آورده شده که این گزیده ۴۶ غزل حافظ بر اساس سیر تحول فکری حافظ را شامل میشود.
من کتاب «شش شاعر قرن بیستم»، با ترجمه درخشان تو، را خواندم. میگویم ترجمه، ولی درباره تو تنها با بیشترین بیدقتی و حتی بیانصافی است که میتوان این واژگان را به کار برد. کاری که تو کردهای، درست همان کاری است که، در برگردان شعر از زبانی به زبان دیگر، باید انجام شود. نام این کار، به گمان من، «بازآفریدن» است. به گمان من، در کار برگرداندن به طور کلی سه شرط «بایا» داریم. 1. زبان متن را هم چون یا نزدیک به زبان مادری خود بداند؛ 2. زبان مادری خود را در اندازههای یک نویسنده خوب بشناسد: یعنی همه ریزهکاریهای ساختاری و بافتاری و واژگانی را از آن خود کرده باشد. 3. درباره «متن» آن چههایی را که این سوی و آن سوی و به ویژه در زبان اصلی «متن» نوشته شده است خوانده باشد.