کتابخانه مجازی ادبیات

واژه‌گزینی در ایران سابقه‌ای طولانی دارد و عمر آن به بیش از صدسال می‌رسد و فرهنگستان زبان و ادب فارسی سومین فرهنگستانی است که در طول این مدت به عنوان سازمان دولتی به این امر همت گماشته است. این کتاب پانزدهمین دفتر فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که با تلاش بی‌وقفه استادان و همکاران گروه‌های تخصصی واژه‌گزینی به انجام رسیده است. این دفتر نیز در سه فهرست جداگانه تنظیم شده است: فهرست اول، فهرست واژه‌های مصوب به ترتیب الفبایی فارسی همراه با تعریف واژه‌ها؛ فهرست دوم، فهرست واژه‌ها به ترتیب الفبای لاتینی و فهرست سوم، فهرست واژ‌ه‌ها بر اساس حوزه کاربرد و به ترتیب الفبای لاتینی است.

واژه‌گزینی در ایران سابقه‌ای طولانی دارد و عمر آن به بیش از صدسال می‌رسد و فرهنگستان زبان و ادب فارسی سومین فرهنگستانی است که در طول این مدت به عنوان سازمان دولتی به این امر همت گماشته است. این کتاب سیزدهمین دفتر فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی است که با تلاش بی‌وقفه استادان و همکاران گروه‌های تخصصی واژه‌گزینی به انجام رسیده است. این دفتر نیز در سه فهرست جداگانه تنظیم شده است: فهرست اول، فهرست واژه‌های مصوب به ترتیب الفبایی فارسی همراه با تعریف واژه‌ها؛ فهرست دوم، فهرست واژه‌ها به ترتیب الفبای لاتینی و فهرست سوم، فهرست واژ‌ه‌ها بر اساس حوزه کاربرد و به ترتیب الفبای لاتینی است.

دشواري و غرابت، صفتي است که از ديرباز ديوان خاقاني بدان موصوف بوده است. بخش قابل توجهي از دشواري‌هاي اين ديوان، برخاسته از پشتوانه فرهنگي گسترده‌اي است که شاعر مضامين، تصاوير و تعابير بديع و گونه‌گون را بر بنيان آن استوار ساخته است. طريق غريب خاقاني در سخنوري چنان رقم خورده است که براي دوري جستن از مستعملات، آگاهي‌هاي مختلف را با توان هنري خود پيوند مي‌دهد و سخني پرارج و فاخر مي‌آفريند. استعداد شگرف سخن‌آرايي و ظرافت خاقاني در به کارگيري اين پشتوانه سبب مي‌شود تا سخن او رنگ خشک تعابير علمي و غير ادبي را به خود نگيرد. گزاره‌هاي پزشکي بخشي از پشتوانه فرهنگي خاقاني است که وي به طور چشم‌گيري در سخن آرايي از آن بهره گرفته است. طب با وجود پزشکان بزرگي چون زکرياي رازي، مجوسي اهوازي، ابوعلي سينا، اسماعيل جرجاني و .. در دوران حيات شاعر، پيشرفت قابل توجهي داشت. پرورش و دستگيري‌هاي عمو (کافي الدين عمر) و پسرعمو (وحيدالدين) در اين باب نيز خاقاني را بي‌نصيب نگذاشته بود. همچنين محيط ادبي زمان اين شاعر پراطلاع مي‌طلبيد که وي فردي عالم و دانشور باشد، خصوصا که رقبا و بلکه خصمان برجسته‌اي چون ابوالعلاء گنجوي و ديگران را در برابر خود مي‌ديد. رسالت اين جستار، پژوهش در داروهاي حيواني به عنوان گوشه‌اي از اين گزاره‌ها است.

خاقاني ـ همچنان که خود مي‌گويد ـ در سخن‌پروري، طريق غريبي دارد. او از نخستين شاعران پارسي است که رفتار هنري ويژه و سازمانمندي را در پيش گرفته و سخنش از بوطيقاي مشخصي پيروي مي‌کند. برجسته‌ترين شاخص سطح فکري طريق غريب او، استفاده گسترده از يک پشتوانه فرهنگي سترگ است. خاقاني با بهره‌گيري از اين پشتوانه به عنوان ماده خام، دست به خلق مضامين، تصاوير و تعابير ديگرگون و بديعي مي‌زند تا سخن را از دام ابتذال و تکرار برهاند. بخشي از اين پشتوانه، آگاهي‌هاي شاعر از سرزمين‌ها و منسوبات و متعلقات آن است. سرزمين بيت‌المقدس به عنوان يکي از بلاد مبارک در آيين اسلام و همچنين در کيش يهودي و ترسايي جاذبه برجسته‌اي براي سخنور داشته به گونه‌اي که وي بسيار مشتاق به ديدن آن بوده است. در اين جستار برآنيم تا به تحقيق و تحليل آگاهي‌هاي خاقاني در پيوند با اين ديار بپردازيم.