کتابخانه مجازی ادبیات

ابوالنجم احمد ابن قوص احمد منوچهری دامغانی از جمله شاعران طراز اول و برجسته ایران است. ولادت وی در اواخر قرن چهارم یا سال‌های نخستین قرن پنجم و محل تولد او دامغان بوده است. وفاتش را در جوانی، به سال 432 هـ. نوشته‌اند. وی به سبب انتساب به فلک‌المعالی منوچهری بن شمس‌المعالی قابوس بن وشمگیر زیاری، امیر طبرستان (403 ـ 423 هـ. ق) که شاعر، اوایل دوران سخنوری را در خدمت او گذرانید تخلص منوچهری گرفت. عموم تذکره‌نویسان از حدت ذهن و ذکای بسیار وی در عنفوان جوانی، احاطه او به ادب عربی و حفظ اشعار شعرای بزرگ عرب و اطلاعات وی از علوم دینی، ادبی و طب سخن‌ها گفته‌اند و اتفاق‌نظر دارند چنان که خود او نیز بر این معنا اشاره دارد.

والت ویتمن و احمد شاملو هر دو از شاعران مدرن و نوگرا هستند که مشترکاتی در شعر آنان از نظر فرم و محتوا دیده می‌شود. مضامین مشترک شعری همچون طبیعت‌گرایی، انسان‌گرایی، اهمیت دادن به مسائل سیاسی ـ اجتماعی و توجه به جسم در کنار روح و جان در آثار هر دو مشهود است. از نظر سبک شعری نیز هر دو به رهایی از قید و بند قافیه و به کارگیری کلام آهنگین و گشایش راه جدیدی در شعر معتقدند. شاملو همچون ویتمن، زبان محاوره و غیر فاخر ادبی را وارد شعر کرد اما، به زبان فاخر ادبی و حماسی نیز توجه ویژه‌ای داشت و لحن حماسی و اسطوره‌ای شعرش از متون کتاب مقدس متأثر است. برخی از تقابل‌ها نیز در کار آن دو قابل مشاهده است. برای مثال شاملو اغلب به ستایش قهرمانان می‌پردازد؛ این قهرمان از دید او گاه یک مبارز و گاه معشوق وی است اما، والت ویتمن نه تنها به انسان، بلکه به نبات و حیوان و جماد نیز به دیده تقدیس می‌نگرد. بیان مسائل عرفانی در شعر ویتمن بیش از شاملو مشهود است.

ترانه‌های عامیانه برای عامه فرهنگ‌دوست، دوست‌داشتنی و زیبا و دلرباست؛ به همان دلربایی شعرهای آسمانی حافظ و سعدی و مولانا و به همان زیبایی آثار سهراب و فروغ و اخوان. اگر خوب نگریسته شود، این ترانه‌ها، زبان دیرین دل و ادراک مردمان است. در این کتاب ابتدا کلیاتی درباره ترانه‌های کهن گفته شده و سپس در بخش دوم ویژگی‌های ساختاری ترانه‌های جام از قبیل لهجه، قافیه، تکرار، آرایه‌های شعری و .... بررسی گردیده است. بخش سوم کتاب اختصاص به بررسی درون‌مایه‌های ترانه‌های جام دارد؛ از قبیل تحمیدیه‌ها، دغدغه‌ها، دلدادگی، اوصاف محبوب و ... .

شيخ احمد جام ژنده پيل (536-440 ﻫ. ق) و خاندان دانشي و با فضل و فرهنگ وي در ادبيات عرفاني و نظام خانقاهي و تصوف خراسان بزرگ ـ و بلکه ايران ـ از چهره‌هاي موثر و درخشان بوده‌اند. متاسفانه آثار متعدد عرفاني شيخ احمد و فرزندان و اعقاب وي هنوز براي عموم اهل تحقيق شناخته شده نيست و طبعا بسياري از جلوه‌ها و ظرافت‌ها و ارزش‌هاي ادبي، عرفاني و زواياي تاريخي و افق‌هاي انديشه ورزانه اين آثار ناشناخته مانده است. اين نوشته به معرفي اثري از آثار گمنام ولي ارزشمند اين خاندان مي‌پردازد: «حديقه الحقيقه» اثري از قطب‌الدين محمد بن مطهر بن احمد جام.