کتابخانه مجازی ادبیات

این کتاب، رساله دکتری نویسنده است که در دانشگاه آزاد علامه اقبال، اسلام آباد پاکستان از آن دفاع کرده است. استاد راهنمای نویسنده در این رساله، کلثوم فاطمه سید و استاد مشاور محمد صدیق خان شبلی بوده است. نویسنده در این رساله به سبک‌های مشهور فارسی پرداخته و در ادامه رساله، سبک شعری علامه اقبال لاهوری را بررسی کرده است.

شعر معاصر عرب که از قرن نوزدهم مقدمات تحولی عظیم در آن آغاز شده بود، امروز شکفتگی و گسترشی شگرف یافته و میدان وسیع تجلی اندیشه‌های گوناگون است. عبدالوهاب البیاتی اگر از نظر قالب شعری انگیزه تحولی نبوده، از نظر اسلوب بیان و حوزه معانی شعری بی گمان یکی از برجسته‌ترین چهره‌های این جنبش ادبی است و خواننده شعر او در نخستین تامل می تواند وسعت قلمرو و تخیل و توانایی او را در تداعی مسائل گوناگون اجتماعی و تاریخی و اساطیری دریابد.

شاعران معاصر عربي براي بيان تجربه‌هاي گوناگون، اهداف مورد نظر و نيز براي رهايي شعر از حالت خطابه‌گري و گزارشي و در راستايِ اصالت بخشي به اثر ادبي، به فراخواني چهره‌هاي سنتي و بويژه چهره‌هاي ديني روي آورده‌اند. آنان اين شخصيت‌ها را به دليل برخورداري از دلالت‌هاي بالقوه و سازگاري با تجربه‌هاي معاصر خويش بكار گرفته و به منظور انتقال مفاهيم ذهني، به شكل نمادين از آنها بهره‌ها برده‌اند. پژوهش حاضر بر آن است تا به واكاوي حضور شخصيت حضرت ايوب (ع) در شعر معاصر عربي بپردازد. در اين راستا، نخست با نگاهي گذرا به جنبه‌هايي از ويژگي‌هاي شخصيتي آن حضرت در تورات و قرآن كريم پرداخته و سپس رويكرد سه شاعر معاصر عربي «بدر شاكرالسياب»، «محمود درويش» و «عبدالعزيز المقالح» را در فراخواني اين چهره ديني تبيين نموده است. برداشت اين است كه ايوب شاعرانِ معاصر، تابع دغدغه‌هاي فردي و اجتماعي ـ سياسي آنان است و عهده‌دار تجسم ناكامي‌هاي ايشان است.

عبدالوهاب البیاتی ( 1999 – 1926.م) از جمله شاعرانی است که اسطوره در شعرش حضوری فعال دارد و از بسامدی بالا برخوردار است و سازه اصلیِ تفسیرپذیرترین سروده‌هایش را تشکیل می‌دهد. او با فراخوانی اسطوره‌های کهن و دخل و تصرف در آنها، در پی آن است تا ضمن اصالت بخشی به اثر ادبی خود، پوشیده‌تر و ادبی‌تر به ابراز ایده‌هایش بپردازد. کار او نقل ساده اسطوره نیست، بلکه برداشت جدید و متفاوتی از آن دارد و با زبدگی چشمگیر، تفسیر تازه‌تر و عمیق‌تری از اسطوره‌ها به نمایش می‌گذارد. او با انعطاف‌پذیر ساختن و آشنایی‌زدایی در چهره آنان، تجربه‌های معاصر خود را بر آنان حمل می‌نماید. روانشناختی اسطوره‌های شاعر نشان از آن دارد که شخصیت اسطوره‌ای در واقع همان «من» هایِ خود شاعرند که به شکل‌های گوناگون از نیت‌ها، آرزوها، اشتیاق‌ها و انگیزه‌های وی خبر می‌دهند. شخصیت‌های اسطوره‌ایِ بیاتی همگی دغدغه سیاسی ـ اجتماعی دارند و از دردی مشترک می‌نالند و خواهان آزادی سیاسی و عدالت اجتماعی هستند. در نگاه کلی می‌توان گفت: اسطوره‌های وی عهده‌دار اندیشه فدادهی، زندگی در مرگ، خوارشدگی عاطفی، ماجراجویی، احساس غربت و همزادپنداری‌اند. در این جستار با نگاهی گذرا به روند اسطوره‌گرایی در شعر معاصر عربی، از شیوه به‌کارگیری و کارکرد اسطوره‌هایی همچون سندباد، سیزیف و تموز در شعر عبدالوهاب البیاتی سخن رفته است.