کتابخانه مجازی ادبیات

در میان فحول ادب فارسی که آثار آنها بزرگ‌ترین سرمایه افتخار ما ایرانیان است، سخن سعدی بیش از همه زبان حال دل و اندیشه ماست. کلام او در هر نوع زبان جان و دل و مفّسر شوقی است که تنها او می‌تواند از عهده آن برآید. بسیاری از مضامین و موضوعات قصیده سعدی را دیگران نیز گفته‌اند، اما لطف بیان و همدلی واقعی او در هیچ یک از آثار دیگر یافته نمی‌شود. این اشعار دنیایی است شناختنی و معرّف ابعاد وسیع‌تری از جهان‌بینی عمیق و انسانی او. صراحت و شهامت وی در گفتن حرف حق از بی‌نیازی سعدی به صاحبان زروزور حکایت می‌کند. در این مقاله کوشیده شده تا به بررسی ویژگی‌های شعر وی نسبت به این خصیصه پرداخته شود.

در این مقاله ستایش یا مدیحه‌سرایی‌های سعدی نسبت به ممدوحان که همانا شاهان و حاکمان هستند، مورد بحث و بررسی قرار گرفته و جایگاه سعدی به عنوان یک شاعر ناصح و مادح مورد ارزیابی قرار گرفته است. به باور نویسنده، سعدی اگر به مدحی پرداخته همچون واعظی عمل نموده که برای تأثیر نصیحت‌های تلخ در کام مخاطبان، از حکایات و تمثیل‌های طنزآمیز برای شیرین ساختن آن بهره می‌جوید. سعدی میانه‌رویی وارسته و مزیّن به خوی انسانی و برکنار از تملّق و چاپلوسی است.

تاریخ شاهی کتابی به پارسی درباره دوران حکومت سلسله قراختائیان کرمان در سده هفتم است. ناصرالدین منشی، مؤلف تاریخ شاهی را خواجه شهاب‌الدین ابوسعید معرفی کرده‌ است. تاریخ شاهی مشتمل بر فصول متعددی است و در دو بخش تنظیم شده است. مباحث بخش نخست عبارت است از: سیاست مدن، اخلاق و خصال پادشاهان و وزیران، لزوم دبیر و وزیر و آداب خدمت‌گزاری، همچنین رساله‌ای کوتاه از خواجه نصیرالدین توسی در آیین کشورداری و ترجمه فصلی از جاویدان خرد ابوعلی احمد بن محمد مسکویه از عربی به پارسی. بخش دوم کتاب در باره تاریخ کرمان است و مؤلف ضمن شرح رویدادهای سلطنت قُتلُغ ترکان، به اهتمام او در امور وقفی و ذکر موقوفاتش پرداخته است. آخرین فصل کتاب که ناتمام مانده، با وقایع ۶۶۸ به پایان رسیده‌ است. نثر تاریخ شاهی به دور از تکلف و عبارات پیچیده و همراه با تمثیل‌های شعری است. تاریخ شاهی با تصحیح و مقدمه محمدابراهیم باستانی پاریزی در 1355 شمسی در تهران چاپ شده است.