کتابخانه مجازی ادبیات

پیدایش و تکامل و زوال مکتب‌های ادبی در اروپا پیش از آنچه حاکلی از تحولات ذوق هنری باشد، نشانه تحولات اجتماعی است که در طی چند قرن اخیر دنیای مغرب را دگرگون کرده است. این کتاب در واقع نخستین گام بلندی است که در راه توضیح و تشریح خصوصیات مکتب‌های ادبی برای خواننده فارسی‌زبان برداشته است. از آنجا که مؤلف قصد نداشته به جنبه‌های اجتماعی این مکتب‌ها و چگونگی تکامل تاریخی آنها بپردازد، خواننده نباید توقع تجزیه و تحلیل انگیزه‌های اجتماعی جنبش‌های ادبی را در این کتاب داشته باشد، بلکه باید محدودیت‌های در کار مؤلف را در نظر بگیرد و به درک مشخصات هنری و استتیک مکتب‌های ادبی و آشنایی با نمایندگان آنها قناعت کند.

امروزه ناقدان ادب، شعر را به چهار نوع اصلی تقسیم می‌کنند که عبارت است از: 1- شعرحماسی 2- شعر نیمایی 3- شعر غنایی 4- شعر تعلیمی. برای تعیین نوع ادبی مناجات به تعریف آن، توجه می‌کنیم که عبارت است از : " راز و نیاز بنده و بیان عجز و نیاز او به پیشگاه خداوند که با صفای قلب و رقت احساس، انجام می‌شود". از آنجا که از راز و نیاز با خداوند، مایه‌های قوی احساسی و عاطفی وجود دارد، ماهیت مناجات از دیدگاه انواع ادبی " غنایی" است؛ اما با توجه به آنکه مناجات‌های منظوم فارسی بیشتر با نوعی آموزش، همراه است، آن را غنایی ـ تعلیمی می‌نامند. عواطف حاکم بر مناجات‌های فارسی، همان احساس عجز و نیاز در برابر خداوند و امید به عفو و رحمت اوست.

خواجه عمادالدین علی بن محمود، مشهور به عماد فقیه کرمانی، دانشمند و عارف شاعر پارسی‌گوی مشهور ایرانی عصر تیموری است. وی از معاصرین حافظ و ستایشگران آل مظفر است که در میان آنها به‌ویژه به شاه شجاع ارادت فوق‌العاده‌ای داشته است. این کتاب دربرگیرنده مجموعه مقالاتی است که به مناسبت همایش بزرگداشت خواجه عماد فقیه کرمانی در سال 1381 در کرمان برگزار گردیده بود. عناوین برخی از نوشتارهای کتاب بدین ترتیب است: عماد فقیه شاعری عاشق/ حسین آقاحسینی، تصوف و عرفان قرن هشتم هجری و عرفان خواجه عماد کرمانی/ علی‌اوسط ابراهیمی، صعود هنری غزلیات عماد/ محمدصادق بصیری، ز کوی سلامت گرفته کناری/ مهدخت پورخالقی چترودی، صور خیال و زیبایی‌های آن در شعر عماد/ نرگس جابری نسب، محبت‌نامه و مناظره‌های خواجه عماد/ محمدحسین خسروان، وزن عروضی و تبلور عاطفه در غزل خواجه عماد کرمانی/ مریم خلیلی جهان‌تیغ، جایگاه عماد فقیه کرمانی در ده‌نامه سرایی/ ابوالقاسم رادفر و ..... .

این کتاب دربرگیرنده گزیده‌ای از بیست کتاب مهم عرفانی است. در ابتدا و در بخش درآمد کتاب، به اختصار سیر تاریخی آثار عرفانی و گونه‌ها و موضوعات و سایر مباحث این نوع ادبی معرفی شده است. در گزینش هر قطعه این ملاک‌ها مدنظر بوده است: زیبایی، شیوایی و آسان‌فهمی؛ درون‌مایه و محتوای ارزشمند؛ منطقی و پذیرفتنی بودن؛ میزان اهمیت در اندیشه‌های عرفانی؛ کمک به درک سیر تکامل اندیشه‌های عارفانه. برای فراهم شدن سهولت درک مضمون هر قطعه، به آن عنوانی داده شده است.