کتاب حاضر دومین شماره پژوهش های زبان شناسی ایرانی است که ضمن بزرگداشت و تجلیل از دکتر یدالله ثمره (متولد 1311 کرمان) مقالات تخصصی زبان شناسی در آن گرد آوری شده است. یادنامه دکتر ثمره، حاصل مصاحبه با این استاد زبان شناس است که در دو زمان و مکان مختلف انجام شده و زندگی، احوال و آثار او را در برمی گیرد. دکتر ثمره تحصیلات زبان شناسی خود را در دانشگاه یونیورسیتی کالج انگلستان تکمیل کرد و با اخذ مدرک دکترای آواشناسی در دانشگاه ادبیات تهران مشغول به کار شد. وی انجمن زبان شناسی ایران را نیز در سال 1381 تأسیس کرد. وی در این سالها تألیفات و مقالات بسیاری در حوزه زبان شناسی داشته و در حال حاضر هم به فعالیت های خود ادامه می دهد. در این شماره، هشت مقاله فارسی و دو مقاله از زبان های خارجی درباره زبان فارسی آورده شده است. این کتاب به کوشش امید طبیب زاده و محمد راسخ مهند در سال 1383 توسط انتشارات دانشگاه بوعلی همدان به طبع رسیده است.
ایرانیان در گستره فرهنگ و دانش، سابقه ای طولانی دارند. آنان با تلاش های خستگی ناپذیر، گذشته درخشانی را آفریدند و در فرهنگ انسانی، نقش عمده ای ایفا کردند. وزش نسیم آزادی بخش اسلام بر ایران و تلاقی دو فرهنگ ایرانی و اسلامی مناسبات دین و فرهنگ را به همراه داشت و ثمرات میمون و مبارکی برای بشر به بار آورد. این فرهنگ ایرانی-اسلامی پویا، غنی و گسترده بود، به طوری که مرزهای جغرافیایی را درنوردیدند و در شمال آفریقا هند و حتی اروپا راه یافت. بررسی این مناسبات و چگونگی خدمات متقابل ایران و اسلام ازبایسته های پژوهشی روزگار ماست. از همین رو دبیرخانه "دین پژوهان" با دعوت از متفکران و اندیشوران، غوررسی در این موضوع را وجه همت خویش قرار داد و در سلسله مقاله هایی که اینک پیش روی شماست زوایای این مهم را کاوید...
مجموعه حاضر چهارده مقاله از استاد کاظم مدیرشانه چی است. بعضی از این مقالات در زمان انتشار برای فارسی زبانان تازگی و اهمیت بیشتری از این زمان داشته است، زیرا آن زمان درباره کتابخانه های اسلامی یا بعض عناوین این مقالات مستقلا مقاله یا کتابی به فارسی وجود نداشت و آنچه در مطاوی کتابها چون کتاب شریف (النقض) یا در تاریخ ادبیات فارسی یا کتب شرح حال علما و امثال آن آمده بود به اجمال و بدون ترتیب زمانی و تاثیر و تاثر هریک از دیگری ذکر شده که خوشبختانه در این باره بعدا کتابهایی مستقلا و یا از عربی به فارسی انتشار یافت که از لحاظ جامعیت و دیگر جهات چون دسته بندی کتابخانه ها به: عمومی و خصوصی و در بخش نخست "عمومی" به مساجد و مدارس و خانقاه ها و در بخش دوم "شخصی" به کتابخانه های امرا، وزرا، علما، و ...، قابل توجه و حاوی اطلاعات مهمی در این راستا است. منتهی هیچ نوشته ای نیست که واجد همه اطلاعات باشد. به علاوه که همه منابع در دست همه نویسندگان نبوده و نیست...
بخش آغازین کتاب گفت و گویی است با "علی اشرف صادقی "درباره زندگی، تحصیلات و پرسشهایی درباره زبان شناسی .در بخشهای بعدی مقالات تحقیقی درباره مسائل گوناگون زبان فارسی یا گویشها و لهجههای ایرانی به طبع رسیده است .عناوین مقالات عبارتاند از" :نحو و واج شناسی/ محرم اسلامی"، "نقشهای نحوی در زبان فارسی/ پیروز ایزدی"، "کسره اضافه از دیدگاه معنایی/ محمود بی جی خان"، "فعلهای کمکی در زبان دری [فارسی افغانستان]/ باریس آستروفسکی/ ترجمه محسن شجاعی"، "ترکیب از دیدگاه نظریه نحوی ایکس تیره/ علاءالدین طباطبایی"، "مقایسه امتداد هجاها و مصوتها در فارسی گفتاری، شعر رسمی و شعر عامیانه فارسی/ امید طبیبزاده"، "بررسی فرآیند تشدید در زبان فارسی/ عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا "و "دستگاه فعل در گویش دشتی با نگاهی به فارسی میانه، جدید و نو/ مهرداد نغزگوی کهن ."
این کتاب دربرگیرنده نوشتارهایی درباره زبانشناسی ایرانی است که به مناسبت انتشار یادنامهای برای استاد دکتر علیاشرف صادقی منتشر شده است. در ابتدای کتاب گفتگویی مفصل با ایشان آورده شده که از مباحث مختلفی از زندگی و آثار علمی و زبانشناسی ایرانی سخن به میان آمده است. دیگر نوشتارهای کتاب به این ترتیب است: نحو و واجشناسی/ محرم اسلامی، نقشهای نحوی در زبان فارسی: مطالعهای در چارچوب نظریه نقشگرای مارتینه/ پیروز ایزدی، کسره اضافه از دیدگاه معنایی/ محمد بیجنخان، فعلهای کمکی در زبان دری فارسی افغانستان/ باریس آستروفسکی؛ ترجمه محسن شجاعی، ترکیب از دیدگاه نظریه نحوی ایکس تیره/ علاءالدین طباطبایی، مقایسه امتداد هجاها و مصوتها در فارسی گفتاری، شعر رسمی و شعر عامیانه فارسی/ امید طبیبزاده، بررسی فرآیند تشدید در زبان فارسی/ عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا، دستگاه فعل در گویش دشتی با نگاهی به فارسی میانه، جدید و نو/ مهرداد نغزگوی کهن.