کتابخانه مجازی ادبیات

سید محمود نشاط در مورد موضوع کتاب می گوید: ادات تشبیه در زبان فارسی که اصل آن مربوط به علم بیان و بدیع و شرح آن مرتبط با دستور زبان فارسی است انتخاب نمود و اگرچه ناگریز به ذکر برخی از اشارات و اصطلاحات بیانی گردیده است اما مقصود حقیر جمع آوری و بحث در اقسام ادات تشبیه از لحاظ دستور زبان فارسی است. نکاتی که همچنان در این مقدمه یادآور می گردد: یکی اینکه سعی نمود بامکرر کردن مثال بر طول ملال نیفزاید و در هر مورد به ذکر یک تا پنج شاهد قناعت ورزید و در صورت لزوم امثله و شواهد دیگر را با تعیین صفحه و سطر کتاب ماخذ به حاشیه موکول ساخت. اشعار را غالبا از منوچهری دامغانی چاپ دبیرسیاقی که فی الواقع استاد تشبیه نیز می باشد و تشبیهات وی در نهایت متانت و استواری است برگزید تا مراجعه به شواهد و نظائر موضوع سهل باشد و نیز مثال نثر را به مناسبت وضوح و به منظور اختصار حذف نمود. ادات تشبیه و قیود و پسوندها و غیره را برای سهولت کار مراجعان به طریق الفبائی منظم ساخت و توضیحات و مطالب را با شماره های مستقل مجزا نمود و صفحات و سطور مراجع و ماخذ را ذیل مطالب بیان داشت. از توضیح واضحات و تکرارهای زائد چشم بپوشید و با عبارتی سهل و ساده نگاشت تا درخور استفاده همگان باشد.

فن بیان یکی از مباحث دلچسب فنون ادبی است. در این فن از قرن دوم هجری به بعد آثاری به زبان عربی و بعدها به زبان دری و فارسی نوشته شده است. نویسنده در این کتاب که در آن نظریات نوین و مترقی ادب‌شناسان پیرو نقد ادبی واقعیت‌گرایی همگانی را نیز گردآوری کرده، مقدماتی درباره ماهیت ادبیات و شعر و رسالت آن و بحث‌های مبسوط در باب موضوعات مربوط به فن بیان با مثال‌هایی از اشعار کلاسیک، اشعار امروزی و نیز ترجمه‌هایی از اشعار شاعران کشورهای دیگر فراهم آورده و با سبک پخته و شیوای خویش به خواننده پیشکش کرده است.

وقتی بخواهیم وارد حوزه تفکر ایرانی و ادب فارسی بشویم، مشکل‌ترین‌ کار، سخن‌گفتن درباره حافظ است. او درباره خود از یک معما حرف‌ می‌زند ولی این تنها معمای او نیست، معمای ملت ایران، یا معمای بشریت‌ است؛ ولی آنچه ویژگی منحصربه‌فرد حافظ است و از این جهت هیچ‌کس‌ دیگر نتوانسته است بر اریکه‌ای که او نشسته، بنشیند، شخصیت دوگانه اوست؛ یعنی هم قدسی و هم مردود، هم پاکدامن و هم سیاهکار، هم‌ روشن‌بین و هم گمراه. این چه هنری است که توانسته این دو ضد را با هم‌ جمع کند؟ حافظ یکی بیش نیست ولی جلوه‌های کلامی او دو گرایش‌ عمقی انسان را به نمود می‌آورد، خود او نیز به این دوگانگی واقف بوده که‌ می‌گوید: «حافظم در مجلسی، دردی کشم در محفلی».