کتابخانه مجازی ادبیات

مولف در این کتاب اشعار نظیری و عرفی را با هم مقایسه کرده است و برای نشان دادن این که دو شاعر هم زمان و هم سبک در حالی که شباهتهای فراوانی با هم دارند چقدر می توانند با یکدیگر تفاوت داشته باشند و این مقایسه که بین دو شاعر سبک هندی به وجود می آید، جذاب و شیرین به نظر می رسد. نویسنده در ضمن مقایسه، به بررسی و نقد شعر هر دو شاعر هم پرداخته است .

کتاب حاضر، تلاشی است در راستای بازخوانی نظریه‌های ادبی و هنری 201 تن از شاعران سبک هندی و مطالعه تصویرسازی‌های بدیع و نواندیشی‌های سرایندگان این سبک در دوران صفوی. نگارنده، در ابتدای نوشتار خویش به «صائب تبریزی» پرداخته و صد غزل از وی را مورد واکاوی قرار داده است. وی سپس در فصل دوم به مطالعه آثار نوزده شاعر از جمله محتشم کاشانی،‌عرفی شیرازی، شیخ بهایی، رضی‌الدین آرتیمانی، کلیم کاشانی و فیض کاشانی پرداخته و در فصل سوم از 81 شاعر دیگر نام برده و آثارشان را بررسی کرده است. همچنین در آخرین فصل، صد نمونه از صد شاعر این طرز نوین ذکر نموده است.

در اين مقاله نخست مقدمه‌اي کوتاه راجع به پيشينه نمايش در ايران آورديم و سپس به بررسي واژه درام چه از نظر لغوي و چه از نظر اصطلاحي پرداختيم و به تقسيم‌بندي‌هاي آنکه اعم از تراژدي و کمدي است اشاره کرده و راجع به هر يک از آنها جداگانه بحث نموديم. در ادامه به بحث راجع به حماسه پرداخته و وجوه اشتراک و افتراق حماسه و تراژدي را بر شمرديم. پيرامون وجوه افتراق درام و تراژدي نيز بحث کرديم و در پايان راجع به غنا و ويژگي‌هاي آن سخن گفته و وجوه اشتراک و افتراق غنا، حماسه و تراژدي را تبيين نموديم. آنگاه وارد مبحث اصلي مقاله شده و تحت دو عنوان "شاهنامه فردوسي و جلوه هاي دراماتيک" و "خمسه نظامي و جلوه‌هاي دراماتيک" به بحث راجع به آنها پرداختيم. براي تحليل و بررسي عناصر دراماتيک در شاهنامه، داستان رستم و اسفنديار را برگزيديم و بر اساس يکي از الگوهاي عناصر درامي به نقد و تحليل آن پرداختيم. داستان خسرو و شيرين را نيز از خمسه انتخاب نموده و بر اساس يکي ديگر از الگوهاي ساختار نماشي آن را تحليل نموديم و در پايان به نتيجه‌گيري از دو بحث اخير پرداختيم.

تذكره‌نويسي در ايران از ديرباز رايج و مورد توجه بوده است. زيرا ايرانيان پيوندي ديرينه با شعر، يعني كلام زيباي ظريف همراه با وزن و آهنگ داشته‌اند از اين روي از سده پنجم هجري كه شعر فارسي شكوفا و بالنده گشت همواره مردم ايران سخن پخته گويندگان را براي استفاده ديگران يا براي شادي دل خويش جمع نموده و همراه با نام گوينده و سرابنده در دفتر و كتاب ثبت و ضبط نموده‌اند. گويند نخستين مجموعه شعر و شرح حال شعرا كه اصطلاحا در ادب فارسي تذكره خوانده ميشود از ابوطاهر خاتوني موفق الدوله است. وي از رجال دربار سلاجقه، در نيمه دوم قرن پنجم و نيمه اول قرن ششم هجري بوده و كتاب او (مناقب الشعرا) نام داشته است. تذكره (صبح گلشن) اثر سيد محترم علي حسن خان بهوپال متخلص به (سليم) نوشته شده به سال 1294 هجري قمري است. اين تذكره شامل شعراي قديم و همچنين معاصر نويسنده است. وي سبب تاليف اين كتاب را چنين مذكور داشته است كه: پس از آنكه پدرش سيد محمد صديق حسن خان تذكره (شمع انجمن) را تاليف كرد گروهي كه نامشان در آن تذكره نيامده بود دلتگ شده بودند. از اين روي به تاليف (صبح گلشن) همت گماشت. اين كتاب در سال 1295 هجري در بهوپال هند به طبع سنگي و با قطع وزيري و كاغذ كاهي و خط نستعليق چاپ و منتشر شده است. از اين رو ما بر آن شديم تا بخش‌هايي از اين تذكره را كه موجود بود بازخواني و بازنويسي كنيم و در دسترس خوانندگان علاقه‌مند قرار دهيم.