کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب حاضر اشعاری از ناظم حکمت است که به همراه زندگی نامه ایشان در سال 1359 توسط انتشارات بامداد به چاپ رسید.

در این مجموعه مولف نگاهی کلی اما در عین حال کلیدی دارد به نثر و نظم پارسی از آغاز تا معاصر، به گونه‌ای که خواننده ضمن آشنایی با نمونه‌های ادب پارسی تا حدودی با چگونگی تحول آن نیز در طول زمان آشنا می‌شود. مولف در این بررسی از تقسیم بندی متداول ادبیات کلاسیک ایران در محدوده سه سبک خراسانی، عراقی و هندی و یا تکیه بر مقاطعی به نام "بازگشت ادبی" عدول کرده است. نثر پارسی را در سه مقطع از آغاز تا دوره انحطاط (قرن چهارم تا نیمه دوم قرن هفتم ه.ق)، از دوره انحطاط تا نهضت مشروطه (نیمه دوم قرن هفتم تا قرن سیزدهم)، و از مشروطه تا معاصر (تا سقوط سلطنت پهلوی) بررسی کرده‌ام و شعر در چهار مقطع یعنی از آغاز تا اواسط قرن ششم هجری، از اواسط قرن ششم تا قرن یازدهم، از قرن یازده تا نهضت مشروطه و از نهضت مشروطه تا معاصر (سقوط سلطنت) کندوکاو شده است. و شعر معاصر هم در بررسی در سه دوره استبداد بیست ساله (1300-1320)، از 1320 تا 28 مرداد 1332 و از 28 مرداد تا سقوط سلطنت را در بر می‌گیرد. کتاب یکم نظم و نثر فارسی را تا مقطع مشروطه دربرمی‌گیرد.

میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی (1193 ـ 1251 هـ. ق) ادیبی توانا، منشی و دانا و تدبیر و سیاستمداری با فراست در دوره اول عصر قاجار است. او اصلاحات زیادی در تشکیلات انجام داد. او نثر فارسی را از پیچ و خم عبارت پردازی‌های متداول روزگار خویش رهایی بخشید. از مقام والایی در محافل سیاسی و دبی داشت، سبک او به زودی سرمشق بعضی نویسندگان معاصر پس از او شد. او با اینکه نثر فارسی را از قید و بندهای انشای قدما پیراست ولی در مقایسه با امروزی الفاظ زائد بر معانی فراوان دارد. منشات قائم مقام که موجب بیشترین شهرت وی درتاریخ ادب فارسی گردیده است. بعضی نوشته‌های اوست که به دستور و تدبیر حاج فرهاد میرزا معتمد الدوله قاجار، که از شاگردان و پروردگان قادم مقام بود، به سال 1280 هـ .ق گردآوری و در سال 1294 هـ. ق به کوشش و تلاش فرزندش اویس میرزا، برای نخستین بار چاپ سنگی شد. آنچه خوانندگان گرامی و فاضل در این مقاله ملاحضه می‌فرمایند یادداشت‌هایی است مستندات اشعار و عبارت‌های تازی این کتاب که به کوشش سیدبدرالدین یغمایی به زیور طبع آراسته است، ان‌شاالله قبول افتد و در نظر آید.

مصباح الهدایه و مفتاح الکفایه، نوشته عزالدین محمود کاشانی یکی از آثار گرانبهای عرفانی منثور فارسی در موضوع تصوف و اخلاق است که در میان آثار فارسی قرن هفتم به بعد کم‌نظیر است. دوستان و مریدان کاشانی، پیوسته از او می‌خواستند تا عوارف المعارف شیخ شهاب الدین عمر سهروردی (قدس الله روحه) را به فارسی ترجمه کند و او به عللی تن به این کار نمی‌داد تا سرانجام در برابر درخواست دوستان سرتسلیم فرود آورد و تصمیم گرفت کتابی به فارسی نویسد که افزون بر مطالب عوارف، مضامین بکر و نو دیگری را نیز دربرداشته باشد. این کتاب حاصل این تلاش است. مصباح الهدایه را اوّلین بار در سال 1325 شمسی، استاد فرزانه روانشاد جناب آقای جلال الدین همایی (رضوان الله تعالی علیه) با افزودن تعلیقات و مقدمه‌ای بی‌بدیل ـ که به نظر اینجانب ارزشی همسنگ بل بیش از خود کتاب دارد ـ تصحیح و به شیفتگان متون عرفانی عرضه کرد. با اینکه روانشاد در ترجمه و تعیین مستندات بیت‌های عربی عنایت و استقصای فراوان نمود، ترجمه و تعیین مستندات برخی از بیت‌ها خواسته یا ناخواسته از نگاه تیزبین آن زنده‌یاد به دور ماند. نگارنده در این مقاله سر آن دارد که با بضاعت مزجاه خود به منظور تجدید نام و یاد آن فقید سعید در حد امکان به ترجمه و تعیین مستندات این بیت‌ها بپردازد. امید است قبول افتد و در نظر آید.