کتابخانه مجازی ادبیات

در این مقاله ساخت فعلی خاصی در گویش هورامی (پاوه‌ای) مورد بررسی قرار می‌گیرد که در این جستار ساخت استمراری ـ تأکیدی نامیده می‌شود و از پیوند نحوی افعال مضارع اخباری، ماضی استمراری و ماضی ساده با مصدر سازندة این افعال تشکیل می‌شود. ‎‎‏‏‏بروز برخی تبعات نحوی مترتب بر تشکیل این ساخت‌ها را (نظیر عدم امکان حضور مفعول صریح به صورت گروه اسمی آشکار در ساخت‌های متعدی غیرکنایی و نیز استفاده از نظام واژه بستی به عنوان یگانه راهکار بروز موضوع درونی) می‌توان با تکیه بر ملاحظات حالت و مفهوم صافی حالت تبیین کرد. نظام واژه‌بستی به‌کار‌رفته در این قبیل ساخت‌ها، نظام واژه‌بستی فعلی است. این نظام که در آن عناصر واژه‌بستی همچون وندهای مطابقه به فعل متصل می‌شوند، دارای کارکرد‌های نحوی دوگانه مطابقه و معرفی موضوع است. چگونگی شکل‌گیری این ساخت‌ها را نیز می‌توان از منظری اطلاعاتی و با توجه به نظریه ساختار اطلاعاتی شرح و توصیف کرد. این ساخت‌های فعلی برای بیان نمود استمراری یا بیان تأکید بر روی عمل فعل به‌کار می‌روند. در این میان کارکردِ بیان نمود استمراری به مراتب بی‌نشان‌تر است. تفاوت میان این کارکردهای دوگانه را می‌توان با توجه به تمایز میان کانون‌های تقابلی و کانون‌های اطلاعاتی تبیین کرد.

در این مقاله، شیوه عمل کرد ساخت‌های پرسش واژه‌ای ساده و مرکب را در زبان فارسی، براساس نظریه فاز مبتنی بر آخرین دیدگاه چامسکی (2001 و پس از آن) بررسی کرده‌ایم. هدف از این پژوهش، ارزیابی شیوه تحلیل و نوع نگرش این روی کرد در بررسی این گونه ساخت‌هاست. بررسی ساخت‌های پرسش‌واژه‌ای نشان می‌دهد که زبان فارسی مشتمل بر دو نوع جمله پرشی بدین شرح است: نخست، پرسش واژه واقع در جای اصلی؛ دوم، پرسش‌واژه حرکت کرده. بررسی نوع اول نشان می‌دهد که حرکت در سطح منطقی در زبان فارسی، با این گونه حرکت در زبان انگلیسی، متفاوت است. زبان فارسی در برابر محدودیت‌های نحوی، حساس است و در سطح منطقی، رفتاری همانند حرکت آشکار پرسش واژه (حرکت نحوی9 دارد؛ بنابراین، چنین حرکتی در زبان فارسی، حرکت آشکار عملگر پرسشی تلقی می‌شود و اشتقاق این‌گونه جمله‌ها با حکت عملگر پرسشی، امکان‌پذیر است. بررسی نوع دوم، بیانگر آن است که حرکت پرسش واژه در زبان فارسی، در دو جایگاه متفاوت روی می‌دهد: نخست، گروه کانونی و دوم گروه منظوری.

در اين مقاله ساختار افعال دومفعولي در زبان فارسي مورد بررسي قرار مي‌گيرد. چنين بررسي‌اي در چارچوب دستور ساختاري گلدبرگ (زيرچاپ)، نگاهي متفاوت (غيرخطي) به چنين افعالي دارد. يکي از اهداف اين پژوهش، تبيين ويژگي‌هاي دروني ساختارها و تعيين انواع ساختارهاي افعال دو مفعولي در زبان فارسي است. در اين مقاله درصدديم تا با نمايش تمايزات ساختاري افعال دو مفعولي در زبان فارسي، نقطه تلاقي نحو و کلام را نيز نشان دهيم. علاوه بر تفاوت‌هاي نحوي و صوري مي‌توان به تمايزات کاربردي و کلامي نيز اشاره کرد. اين مهم، تنها با نگاهي تعاملي (ميان نحو و کلام) و به بيان ديگر، رويکردي صوري ـ نقشي ميسر خواهد بود. بررسي داده‌هاي فارسي نشان مي‌دهد که تاثير ساخت اطلاع و تعامل آن با پذيرا و کنش رو در چنين ساختارهايي اجتناب ناپذير است. بنابراين اين بررسي نشان مي‌دهد عوامل کاربردي، همگام با عوامل نحوي صوري در عملکرد وابسته‌هاي اسمي تاثيرگذار هستند. ساخت اطلاع بر نحوه توزيع وابسته‌هاي اسمي و ميزان سيطره آنها در جملات فارسي تاثير بسزايي دارد. از اين رو، اين ساختارها علاوه بر تمايزات صوري، تفاوت‌هاي اطلاعي نيز دارند. درنتيجه، با اتکاي به توجيه‌هاي نحوي در کنار ملاحظات کاربردي، مي‌توان به تبيين چندجانبه و جامعي که هدف اصلي اين پژوهش است، دست يافت.