کتابخانه مجازی ادبیات

یکی از اصلی‌ترین دلایل پیدایش فرهنگ‌های لغت، خصوصاً در شبه‌ قاره، شرح لغات و مشکلات دیوان‌های شاعران بوده است. به همسن سبب، در غالب این فرهنگ‌ها، ترکیبات شعری، بهره قابل ملاحضه‌ای را به خود اختصاص داده است. به دلایل گوناگون، شماری از فرهنگ‌ها در ضبط بسیاری از همین ترکبیات شعری مستخرج از اشعار قدما و گاهی هم عصرانشان نیز دچار تصحیف‌خوانی شده‌اند. گذشته از این مورد، فرهنگ‌نویسانی نظیر برهان تبریزی نیز که غالب لغات و ترکیبات فرهنگ‌های پیش از خود را یکسره وارد فرهنگ‌های خود کرده‌اند، در ضبط لغات مختلف دچار تصحف‌خوانی و اشتباه گردیده‌اند. در این مقاله بعضی کژخوانی‌ها و تصحیف‌خوانی‌های برهان قاطع در نقل ترکیبات و اصطلاحات فرهنگ جهانگیری را نشان داده و در عین حال صورت غلط برخی از ترکیبات جهانگیری را بر اساس برهان قاطع تصحیح کرده‌ایم.

در کتاب کشف الظنون اثر با عنوان تاج المصادر به رودکی سمرقندی نسبت داده شده است. از میان محققان معاصر، سعید نفیسی و محمد دبیرسیاقی و برخی دیگر، درباره صحت انتساب این کتاب به رودکی تردید کرده‌اند.در اینجا بحث ما مبنی بر دلایل رد انتساب تاج‌المصادر به رودکی است. خلاصه دلایل نفیسی در رد این انتساب، مطابقت نداشتن نام و لقب و سال وفات مرلف این کتاب با رودکی است و در نهایت، اشتراک نام و نسب «جعفر» بین مؤلف تاج المصادر و رودکی.

به عقیده بسیاری از محققان، شعر کمتر شاعری به اندازه نظامی دچار تحریف و تصحیف شده است و علت عمده آن نیز توجه بیش از حد عموم مردم به خمسه اوست. در این تحقیق بیتی از اقبال‌نامه نظامی را براساس برخی منابع تاریخی تصحیح کرده‌ایم. همچنین به تحلیل و بررسی یک تصحیف مهم در فرهنگ‌های فارسی پرداخته‌ایم.