گفتگو در آثار میخاییل باختین اصطلاحی است که سرشتی روششناختی دارد. وی گفتگو را روشی برای روبه رو شدن با اموری میداند که تن به برخورد سلطه جویانه نمیدهند. بنابراین، این اصطلاح در تقابل با برتریطلبی نیروهای تک آوا قرار میگیرد. جنبههای گفتگویی طنز، خنده و کارناوال در اندیشه باختین نیز در همین ویژگی ریشه دارند. هدف مقاله حاضر بررسی زمینههای است که با پرورش عناصر گفتگویی و کارناوالی، به شکلگیری عناصر طنزآمیز در مثنوی انجامیدهاند. از این رو، ابتدا براندازی آوای برتر به عنوان روشی تنیده در ساختار صوری و معنایی مثنوی بررسی شده است. در بخش دوم، بازتاب این روش در طنزآمیز کردن حکایات مثنوی دنبال شده است. در این حکایات، ورود صدای مسلط به فضایی عمومی و همنشینی آن با صداهای سرکوب شده، به ایجاد فضایی کارناوالی و همراه با خنده میانجامند. میتوان گفت، طنزپردازی مثنوی، زاییده روش براندازنده و فرارونده آن برای تفسیر جهاناند نه عناصری برای تزیین متن.
کتاب چگونه فکاهی نویس شدم تالیف لئونید لنچ در مورد سرگذشت او و مسیر نویسندگی اوست از زبان خودش. کتاب در سال 1352 توسط حبیبیان ترجمه و در انتشارات توپ منتشر شده است
در فن آرایش سخن و صنایع بدیعی "سوال و جواب" را یکی از محسنات بدیع معنوی به شمار آورده اند و آن چنان است که شاعر در بیتی و یا چند بیت و یا بیش از آن، سخن خود را به صورت پرسش و پاسخ موضوع می کند و این تفنن ادبی، گاه چندان به درازا میکشد که از آغاز تا پایان یک قصیده طولانی را نیز دربر میگیرد. کتاب حاضر که "گفتگو در شعر فارسی" نام دارد بیشترین اشعاری را که تاکنون به شیوه پرسش و پاسخ سروده شده اند، شامل میشود.
این کتاب گزارشی فشرده از تمامی شاهنامه فردوسی است. در میان گزیدهها و خلاصههای بسیاری که از شاهنامه فردوسی ساخته و پرداختهاند، آنچه همچنان وجود این دفتر را توجیه میکند کوتاهی، فراگیری و سادگی بیان آن است. کوشیده شده تا این کتاب زبانی گویا و رسا اما نهچندان آسان داشته باشد. نثر این دفتر آمیزهای از زبان شاهنامه فردوسی و شیوه گفتار امروزیان است. از روش سرهنیوسی پرهیز شده، اما همچون آفریدگار شاهنامه به ضرورت واژگان عربی به کار برده نشده است.
در گفتارهای این کتاب از پانزده دریچه به فردوسی و شاهنامه او نظر شده است. مباحثی که در این کتاب مطرح شده، عبارتند از: تاریخ تألیف شاهنامه و زندگی فردوسی، ترکیب شاهنامه، مدارک و پیشینیان فردوسی، فردوسی و دقیقی، اقتباسها، استطراد غنایی، جهانیبینی و ایمان فردوسی، میهن، شاه و فرّ، پهلوان و پهلوانی، جنگ، پندارها و رفتارها، برخی از ویژگیهای هنری شاهنامه، همانندیهای شاهنامه با ادبیات جهان.