با وجود پژوهشهای بسیاری که از دیرباز، در جهان اسلام انجام شده است، ضرورت مطالعه قرآن در چهارچوب یک نظریه زبانشناختی منسجم، بیش از هر زمان احساس میشود. این ضرورت با توجه به این حقیقت تقویت میشود که در چند دهه اخیر، ابزار نظری مناسب برای مطالعه انواع متون در پرتو نظریههای بزرگ زبانشناسی همچون ساختگرایی و نقشگرایی فراهم آمده است. در پژوهش حاضر، در پیآنیم که آیات سوره یاسین را در پرتو مفاهیم اصلی نقشگرایی هلیدی تحلیل کنیم. از نظر هلیدی، دستور زبان از سه ساختار اصلی تشکیل شده است: ساختگذرایی، ساخت وجهی و ساخت مبتدایی. این سه ساختار، به ترتیب، مسئول تحقیقبخشیدن به سه فرانقش بازنمودی، بینافردی و متنیاند؛ بدین ترتیب، زبان در بازنمود رخدادها، روابط بینافردی و متنسازی، نقش ایفا میکند. تحلیل سه ساختار یادشده در سوره یاسین، علاوه بر نشان دادن قابلیتهای نظریه نقشگرا در تبیین اینگونه متون، متن مورد نظر را به عنوان مجموعهای از قولها و گفتگوهایی نشان میدهد که از ساختار وجهی همانندی برخوردارند.
کتاب بدیع القرآن تالیف ابن ابی الاصبع مصری متوفای سال 656 ه. یکی از ارزشمندترین کتابهایی است که اعجاز قرآن کریم را از نظر بلاغت و شیوایی بیان که به "اعجاز بیانی" معروف است، مورد بررسی قرار داده، و حقا "ناتوانی بشر را از آوردن مثل قرآن" به ثبوت رسانیده است. مولف نه تنها اسلوبهای زیبا و بی مانند تعبیرهای قرآنی که مورد بررسی دانشمندان پیش از خود بوده، با دقت و امعان نظر بیان داشته، بلکه خود نیز تعداد 33 نوع از انواع بدیع قرآن را باداع نموده، و به آخر کتاب افزوده است. این کتاب را مقدمه ای از مصحح مرحوم"حفنی محمدشرف" زینت بخشیده است، مصحح در این مقدمه به نوبت خود آنچه در توان داشته در تبیین آغاز بحثهای بیانی قرآن کریم قرو نگذاشته و خلاصه ای از مراحل تحول و پیشرفت شناخت اعجاز بیانی را تقدیم داشته است.
ترجمه و تحقیق مفردات الفاظ قرآن با تفسیر لغوی و ادبی قرآن، اثر دكتر غلامرضا خسروى حسینى، ترجمهاى روان و گويا از كتاب «مفردات الفاظ القرآن»، راغب اصفهانى است. كتاب، با مقدمهاى پرمحتوا و نفيس آغاز مىشود كه در آن، مترجم، از تاريخ قرآن، آغاز تفسير قرآن، معانى و تفسير آيات قرآن در قرن اول، دوران تابعين و پايان قرن اول، قرن دوم هجرى، پايان دوره تفسير اسرائيليات و آغاز دوران عقلگزينى، سه نكته از استدلال توحيدى روايات از آيات قرآنى، قرن سوم و آغاز عظمت فكرى در معانى قرآن، قرآن و تأسيس علوم، علومى كه در قرآن ريشه دارد، سير تاريخى تفاسير واژههاى قرآنى و علماى آن علم تا عصر راغب و... سخن گفته است. دكتر خسروى حسینى، در بيان روش راغب اصفهانى، در نوشتن اين اثر، اينگونه مىنويسد: روش راغب در اين كتاب، بيان مدلول و معانى مفردات و الفاظ است؛ بهطورى كه هر مفسرى ناگزير از فهم آن است. راغب براى بيان معنى درست الفاظ، ابتدا، قرآن را ميزان قرار مىدهد و اگر لازم باشد از اشعار شعرا و اصطلاحات و عبارات متداول زبان، يارى مىجويد. معنى ريشهاى كلمات، سرآغاز هر واژهاى است و بعد از آن، عبارات مربوط به آن معنى اصلى را، به ترتيب تحوّل تدريجى تا جايى كه به معنى اوّلين آيه مورد استشهاد برسد، ذكر مىكند و گاهى بيست سطر در تغيير تدريجى واژه با ذكر اصطلاحات و تقسيمبندى معانى آنها مىنويسد تا به معناى زمان نزول وحى و آن آيه برسد، لغاتى كه معنايى مختلف و متغيّر نيافتهاند، بلافاصله بعد از واژه ذكر مىشوند؛ براى مثال، در ذيل واژه «بيت» مىگويد: اصل و ريشه واژه «بيت»، به معنى پناهگاه شبانه انسان است؛ چنانكه مىگويند: «بات»؛ يعنى شب را گذارند؛ همانطور كه براى روز مىگويند: «ظلّ بالنّهار»: روز را گذراند(در سايه). سپس به مسكن و جاى سكونت، بدون اعتبار و توجّه به شب، «بيت» گفته شده است. مترجم، در مورد سبب تكرار افعال«قيل» و «يقال» در متن عربى كتاب، اينگونه توضيح مىدهد: قصد راغب اين بوده كه نظر خود را با اقوال ديگران درنياميزد و حفظ امانت ادبى و علمیكرده باشد و هم اينكه براى ساير نويسندگان چنين روشى سرمشق قرار گيرد و نيز بفهماند كه از نظرات ديگران كاملا غافل نبوده، بلكه كاملا به كتابها و آراى گذشتگان تا زمان خويش واقف بوده و اشراف داشته است و... تكرار عبارات «قوله تعالى» يا «قال تعالى» يا «قال عزّ و جلّ» كه از اواسط كتاب، بهصورت «قوله» يا «قال» نوشته شده، براى اين است كه او در برابر كلام خدا و آيات او، نهایت خشيت و خضوع را داشته و اين حالت، در سرآغاز كتابش و استدعایش از اللّه، بهخوبى روشن است.
به رغم مطالعاتی چند که به جنبههای زبانشناختی گویش لکی پرداختهاند و از میان آنان میتوان ایزپناه (1367)، همتی (1372)، میرچراغی (13699)، خوش رفتار (1376)، سپهری (1378) را نام برد، متأسفانه تا کنون واژگان کشاوری در گویش لکی مطالعه و بررسی نشده است. با توجه به نقش کشاورزی به عنوان یکی از دو پیشه اصلی این مردمان در کنار دامپروری، واژگان کشاورزی ممکن است روزنهای باشد به شناخت ویژگیهای معیشتی، قومی و به طور کلی مردمشناختی این قوم. روش کار بدین ترتیب بود که در ابتدا از گویشوران خواسته شد واژههای گوناگون را هم در جملات و هم جداگانه تولید کنند، سپس نگارندگان با استفاده از حروف آوانگاری این الفاظ را ضبط میکردند. همچنین از گویشوران خواسته شد تا اندکی در مورد بافتی که واژه مذکور در آن به کار میرود توضیح دهند.
دادهها طی سه ماه تابستان 1384 گردآوری شد. ارتباط مستقیم با گویشوران در محل زندگی آنان ضروری بود. آشنایی نگارندگان به گویش باعث شد که تجارب آنان خود محکی باشد بر صحت کاربرد واژهها. در ابتدا از گویشوران خواسته میشد تا واژه های گوناگون را هم در جملات هم به طور جداگانه تولید کنند و نگارندگان، با استفاده از حروف آوانگار، این الفاظ را ضبط میکردند. علاوه بر این از گویشوران خواسته میشد تا اندکی در مورد بافتی که واژه مذکور در آن به کار میرود توضیح دهند. بررسی حاضر گزارشی است مختصر در مورد نتیجه این تحقیق که در ادامه در قالب معرفی واژههای مربوط به حوزه دامداری همراه با آوانویسی و تعریفی از کاربرد آنها ارائه میگردد.