ادبيات تعليمي يکي از شاخههاي مهم و کهن ادب فارسي است مضامين تعليمي از ديرباز در داستانها که همواره از نيازهاي ذهني و عاطفي بشر بود، راه يافت و ايرانيان به جنبه تعليمي آن توجه کردهاند. حکايتپردازي نيز از شيوههاي داستانپردازي است که در قرون چهارم با مضامين اندرزي در مثنويهايي چون کليله و دمنه به کار رفته است. در قرن پنجم ه.ق حديقه سنايي نخستين منظومه عرفاني است که با هدف تعليم مباحث عرفاني، ديني و اخلاقي سروده شد و از حکايتهاي تمثيلي در بيان مفاهيم استفاده کرد. پس از او عطار اين شيوه را گسترش داد و مولانا آن را به کمال رساند. اميرخسرو دهلوي نيز در قرن هشتم، در تاسي از نظامي، نظيره مطلعالانوار را به شيوه مخزنالاسرار سرود. در همه اين مثنويها براي تبيين و تاکيد بر مضامين عرفاني ـ اخلاقي، از حکايت استفاده شده است. حکايتها با توجه به جنبه تعليمي از کارکردهاي متفاوتي برخوردارند لذا هدف از اين پژوهش آن بوده است تا معلوم گردد، حکايتهاي تعليمي در مطلعالانوار، از چه اهدافي برخوردارند و اميرخسرو با چه کارکردهايي به تبيين و آموزش تعاليم اخلاقي، مذهبي و عرفاني خويش پرداخته است. در اين پژوهش، با شيوه تحليلي ـ توصيفي مجموع بيست حکايت تعليمي در مثنوي اخلاقي مطلعالانوار، از جهت محتوايي مورد بررسي قرارگرفته است و در نهايت اين نتيجه به دست آمد که اميرخسرو دهلوي در حکايتهايش از کارکردهاي متنوعي از جمله اقناع و اثبات، تصويرسازي و ادراک، عبرتپذيري، تسهيل مباحث پيچيده، آشناييزدايي، تحول و جز آن در جهت تبيين مسائل اخلاقي، آداب شرعي و عرفاني استفاده کرده است.
نام این مثنوی «قِران سَعدین» است که معنی لفظی آن عبارت است از مقارنهی دو اختر یا ستارهی سعد. این منظومه دربارهی برخورد و رویارویی معزالدین کیقباد (جانشین غیاث الدین بلبن و پادشاه دهلی) است با پدرش بغراخان. معزالدین کیقباد پس از آنکه به شاهی رسید، به لهو و لعب پرداخت. برای همین پدرش، بغراخان، از بنگال راهی دهلی شد تا او را از راه ناراست بازدارد، که کیقباد جوانی کرده و لشکر در برابر پدر آراست. اما هنگام رویارویی دو طرف، مخاصمت از میان برخاست و آشتی برقرار شد. امیرخسرو دهلوی، شاعر بزرگ فارسی سرای هندوستان، از این رویارویی تعبیر به «قران سعدین» کرده و شرح آن را در قالب منظومهیی به همین نام در سال ۶۸۸ هجری قمری به نظم درآورده است.
خلاصهای از تاریخ ایران با شواهدی از کلام الله و بیانات رسول اکرم (ص) و گفتار حضرت علی (ع) که شامل قضایای تاریخی از دوران عیلام ، تاریخ آریان ها ، هخامنشیان ، کوروش و ... تا حمله اعراب به ایران ، انحطاط ساسانیان ، اسلام در ایران ، قیام ابومسلم و ده ها داستان تاریخی و حکایت است
معرفي پاسداران زبان فارسى در شبه قاره هند و پاكستان زبان فارسى پاكستان هند فارسى اين كتاب زندگينامه طوطيان شكرشكن شيرين گفتاريست كه شبه قاره هند به تحقيق در عرصه زبان پارسي و آموزش آن پرداخته اند و گوهرهاي گرانقدر به تمدن ايران و اسلام عرضه نموده اند.
در میان داستانهای خمسه نظامی، ماجرای عشق خسرو پرویز، پادشاه ساسانی به شیرین برادر زاده بانوی ارمن، به سبب رنگ ملی و برخورداری اززمینههای افسانهای و غنایی از زیبایی و اهمیت خاصی برخوردار است. امیرخسرو دهلوی دومین منظومه خمسه خویش را به این داستان اختصاص داده است. او با آنکه سوژه و سیر اصلی داستان را مطابق روایت نظامی سروده است اما تغییراتی نیز در جریان داستان ایجاد کرده است. ضرورت و اهمیت این پژوهش از آن جهت است که برتری و تواناییهای زبانی، انتخاب واژگان و صورخیال نظامی در خمسه سبب شده است تا دیگر جنبههای داستانی، افسانهای و تاریخـی نادیده گرفتـه شود. لذا در پژوهش حاضر با شیـوه توصیفی ـ تحلیـلی وتاریخی داستان غنایی خسرو و شیرین بر اساس قدیمترین منابع معتبر مورد بررسی و مقایسه قرار گرفت و در نهایت این نتیجه به دست آمد که: امیرخسرو، بیش از نظامی، به الگوی تاریخی پایبند بوده است. او هر چند به اعتراف خود هرگز نتوانست به پای نظامی برسد، اما توانسته است، با رویآوردن به الگوی تاریخی و تغییراتی جزئی اما هنرمندانه در بخشهای افسانهای و تاریخی، از بین دیگر نظیرهپردازان این اثر غنایی بزرگ تاحدّی نوآور باشد.