کتابخانه مجازی ادبیات

جای افسوس است که ما از حیات مرحوم میرزاآقاخان کرمانی و تشبئات و عملیات سیاسی او چیز زیادی در دست نداریم جز آنچه چندین مولف از روی یکدیگر با فرق های جزئی استنساخ کرده و هیچ چیز تازه ای تتبع ننموده اند. بنابراین بهتر آن می دانیم که بجای اینکه در این تذکر سی ساله دوباره به نقل همان عبارات اکتفا کنیم به تشریح و تدقیق نظریات و افکار سیاسی و اجتماعی او داخل شده و بسیاری از مسایل را که در حق او تاریک است روشن نماییم. میرزا آقاخان از حیث سرنوشت نویسندگی خیلی شبیه به خیام است که آثارش بواسطه بغض و نفرت مخالفین متروک و بدون مطالعه آنها با تیر اتهامات به جهل و نادانی منسوب شده است. ولی همانطور که اینک پس از شش هفت قرن خیام میرود جای خود را در ادبیات و فلسفه مشرق و مغرب باز کند میرزاآقاخان هم روز به روز مشهورتذ می شود و یکی بعد از دیگری آثار و تالیفاتش به طبع میرسد و کم کم همان طبقات منوره که با او مخالف بودند مجبورند در اطراف او قلمفرسایی کنند...

مولف در این کتاب اشعار نظیری و عرفی را با هم مقایسه کرده است و برای نشان دادن این که دو شاعر هم زمان و هم سبک در حالی که شباهتهای فراوانی با هم دارند چقدر می توانند با یکدیگر تفاوت داشته باشند و این مقایسه که بین دو شاعر سبک هندی به وجود می آید، جذاب و شیرین به نظر می رسد. نویسنده در ضمن مقایسه، به بررسی و نقد شعر هر دو شاعر هم پرداخته است .

در اين مقاله، سبک‌شناسي انتقادي در داستان کوتاه را به صورت کاربردي به حوزه پژوهش‌هاي سبک‌شناسي فارسي معرفي کرده‌ايم. پرسش اساسي تحقيق اين است که ايدئولوژي پنهان متن در داستان کوتاه «جشن فرخنده» اثر جلال آل احمد چيست، چه مولفه‌هاي سبکي‌اي به کشف آن منجر مي‌شود و ايدئولوژي پنهان متن چه کارکردي دارد. فرض بر اين است که در اين داستان ايدئولوژي سازکاري براي مشروعيت بخشيدن به ستيز عليه سلطه است. اين پژوهش به روش لايه اي انجام شده است. ابتدا لايه بيروني و بافت موقعيتي متن مورد بررسي قرار گرفته، سپس دو لايه روايي و متني شامل کانون‌سازي، ميزان تداوم و جنبه‌هاي آن، و خردلايه‌هاي واژگاني، نحوي و بلاغي به عنوان مولفه‌هاي سبکي برجسته تجزيه، و تمام لايه‌هاي ياد شده مرتبط با يکديگر و در ارتباط با گفتمان‌هاي رايج در زمان نويسنده تحليل شده است. نتايج پژوهش نشان مي‌دهد در اين متن، تقابل، مولفه سبکي مهم و معناداري است. ويژگي‌هاي سبکي متن، از تقابل شخصيت‌ها و تقابل گفتمان‌ها تا برجستگي قطب منفي کلام، نشان‌دهنده ايدئولوژي پنهان متن است که عبارت است از نارضايتي نويسنده، به عنوان روشنفکري منتقد که طيفي از جامعه را نمايندگي مي‌کند؛ از هر دو جريان اجتماعي و سياسي مذکور در داستان. اين ايدئولوژي سازکار مشروعيت بخشيدن به ستيز عليه سلطه را سازمان‌دهي مي كند. هدف پژوهش، کاربرد سبک شناسي انتقادي در تجزيه و تحليل داستان کوتاه فارسي و آشکار كردن اين امر است که با برقراري ارتباط بين ويژگي‌هاي سبکي و کلان لايه گفتماني شامل بافت موقعيتي، لايه بيروني متن و مقوله‌هاي ايدئولوژي و قدرت، مي‌توان به تفسير و درک و دريافت عميق‌تري از متن ـ اصلي‌ترين هدف دانش سبک‌شناسي ـ دست يافت.

محور اصلی مقاله حاضر رده‌بندی پژوهش‌های انجام‌شده در حوزه سبک‌شناسی فارسی و شناخت آسیب‌های این مطالعات است؛ با هدف شناسایی شاخه‌های مربوط به هر یک از مطالعات و پژوهش‌های انجام‌گرفته در سبک‌شناسی فارسی، بررسی کاستی‌‌های موجود در این حوزه و پیرو آن ارائه راه‌حل‌هایی برای خروج از وضعیت رکودی که سبک‌شناسی فارسی دچار آن است. بدین منظور، ابتدا مطالعات و پژوهش‌های مربوط به سبک‌شناسی در دو شاخه سبک‌شناسی تاریخی و صورتگرا دسته‌بندی شده است، سپس غلبه ذهنیت تاریخی، فقدان پشتوانه نظری و استفاده‌نکردن از دانش زبان‌شناسی در مطالعات سبک‌شناسانه، بریده‌بودن ارتباط متن از بافت موقعیتی‌اش بی‌توجهی به نقش یا کارکرد ویژگی‌های سبکی در درک و دریافت عمیق‌تر و بهتر متن و منفرد و سرگردان بودن پژوهش‌ها به عنوان آسیب‌های سبک‌شناسی فارسی تشخیص داده شده است. در پایان، توجه پژوهشگران به کارآمدی دانش سبک‌شناسی، شناخت و به کارگیری شاخه‌های جدید سبک‌شناسی و بازیابی ابزارهای مناسب جهت تجزیه و تحلیل متون فارسی آشنایی با مهم‌ترین رویکردهای سبک‌شناسی، صورتگرایی، نقش‌گرایی، زنانه، انتقادی، شناختی و تاریخی، و در اولویت قرار دادن سبک‌شناسی گونه‌ها را به عنوان راه حل‌های پیشنهادی ارائه شده است.