کتابخانه مجازی ادبیات

این کتاب که به تاریخ ادبیات و تحول اندیشه در ادبیات فارسی می‌پردازد، در بخش نخست به بررسی زبان و خط در ایران پیش از اسلام پرداخته است. بخش بعدی بررسی اوضاع اجتماعی و سیاسی ایران مقارن ظهور اسلامی است که در این بخش اوضاع اجتماعی و ادبی ایران در زمان ساسانیان و غزنویان نیز تبیین گردیده است. وضع شعر فارسی و نثر در قرن چهارم و قسمتی از قرن پنجم، ویژگی‌های شاعران دوره ساسانی و سبک شعری و نثر نیز در این بخش تبیین شده است. در بخش سوم اوضاع اجتماعی و ادبی ایران در زمان سلجوقیان و خوارزمشاهیان از اوایل قرن پنجم تا اوایل قرن هفتم هجری بررسی شده است. در ضمن بحث نیز بخشی از آثار شعری و نثری این دوره آورده شده است. سیر افکار و تحول عقاید و اندیشه‌ها از آغاز قرن چهارم تا پایان قرن ششم هجری موضوع بحث بخش چهارم کتاب است. وضع نظم و نثر در دوره صفویه تا اواخر دوران قاجاریه و ویژگی‌های آنها همراه با معرفی شاعران و نویسندگان این دوره بخش پایانی کتاب را به خود اختصاص داده است.

سیداحمد کسروی (۱۲۶۹- ۱۳۲۴) تاریخ‌ نگار، زبان‌ شناس، پژوهشگر، حقوقدان و اندیشمند ایرانی در حوزه ‌های مختلفی چون تاریخ، زبان ‌شناسی، ادبیات، علوم دینی و ... فعالیت داشت. از نظر کسروی، فرهنگ باید از ریشه دگرگون شود و برای این کار باید زمینه لازم در اندیشه افراد ایجاد شود. از این رو کتاب فرهنگ چیست در سه گفتار : فرهنگ چیست، فرهنگ در معنی والاترش و از کار وارونه جز نتیجه وارونه برنخیزد را تالیف کرده است. کتاب پیش رو چاپ ششم این اثر است که در سال 1344 به چاپ رسیده و در انتهای این کتاب اثر دیگری از کسروی به نام " فرهنگ است یا نیرنگ " ضمیمه شده است که سخنانی است که کسروی در زمینه صوفیگری و در نقد کتابی از دکتر غنی به چاپ رسانیده است.

اسطوره، به عنوان گونه‌ای نگاه به جهان، ریشه در اعماق ذهنِ بشر و دوره پرستش رب‌النوع‌ها دارد. شکل‌گیری این نوع نگاه به مرورِ زمان و با گذشت سالیان دراز صورت می‌گیرد. به همین علّت اساطیر با فرهنگ اقوام گره می‌خورند. این ارتباط و گره‌خوردگی باعث می‌شود که اسطوره در طول تاریخ دائماً بازتولید شود. یکی از اصلی‌ترین جایگاه‌های این بازتولید آثار ادبی و هنری است. در این آثار، بازتولید گاه آگاهانه است و گاه ناآگاهانه؛ گاه به صورت مستقیم و با همان شکل است و گاه با جرح و تعدیل و به شکل‌های مختلف. اسطوره گاه در برخورد با تاریخ برای ادامه حیات خود به لایه‌های ژرف‌ترِ متون پناه می‌برد. این پژوهش بر آن است تا چگونگی و چرایی بازتولید ایزدبانوی "آناهیتا" را در منظومۀ "خسرو و شیرین" نظامی نشان‌دهد. به نظر می‌رسد ایزدبانوی آناهیتا از طریق ادبیات عامّه در شخصیت "شیرین" و "شکرِ" نظامی تبلّور یافته و به حیات خود در کالبَدی جدید ادامه داده است.

پروین به عنوان انسانی که جان و روحش با دردمندان همراه بود، از روش‌های گوناگونی همچون تمثیل، رمز و افسانه بهره گرفت تا انسانهای بی‌پناهی را که در وادی درد و رنج گرفتار آمده بودند، رهایی بخشد. وی زبان مردم ستم کشیده شد تا آرزوها و حسرت‌های آنان را به تصویر کشد و چهره زشت ستمگران را که در زیر پوشش زیبای انسان دوستی و همنوع خواهی پنهان شده بود، به گونه‌ای هنرمندانه هویدا سازد. او با ذوق و قریحه خداداد خود توانست مفاهیم بلند و ستبر ظلم ستیزانه را در اشعار خود بیان نماید؛ گاهی به صورت خطاب مستقیم با ستمگران، زمانی به گونه خطاب به ستمدیدگان و ترغیب آنان به مبارزه با خودکامگان و یا از طریق ایجاد مناظره بین اشیاء و انتقال مفاهیم ستم ستیزانه این مهم را به انجام رساند. پروین نه تنها در شعر خویش مضامین ضد استبدادی و آرمان‌خواهانه را بخوبی به تصویر کشید بلکه در عمل از همکاری با مستبدان ـ زمانی که از وی خواسته شد مربی ملکه شود ـ خودداری کرد و با رد مدال افتخار وزارت معارف، حضورش را در جبهه دفاع از محرومان و بیزاری از قدرتمندان به اثبات رساند.