یکی از شعرای برجسته عرب که دیوان وی، بویژه به دلیل اشتمال آن بر مسائل و مفاهیم فلسفی و حکمی و تمثیلهای متنوع، همیشه مورد توجه شاعران زبان فارسی و همچنین در حوزه آموزشهای ادبی، همواره مدار بحث و فحص اهل ادب بوده، متنبی شاعر مشهور قرن چهارم هجری است. فرضیه این پژوهش آن بوده که ناصر خسرو، هم بنابر سنتهای آموزشی رایج در عصر خویش و هم به دلیل تعلقش به طبقه دیوانیان که چنین شغل و منصبی در آن عهد، توغل و تبحر در ادب عربی را اقتضا مینموده، بیشک با شعر متنبی آشنایی داشته است. این تحقیق نشان میدهد که تعدادی از مضامین شعر ناصر خسرو را میتوان مقتبس از دیوان متنبی و حاصل آشنایی وی با شعر این شاعر عرب دانست.
کتاب حاضر شرح قصاید منتخب خاقانی بر اساس نسخه دکتر ضیاالدین سجادی است .این اشعار در سوگ فرزند، همسر، عم، پسر عم و مقتدای او امام محمد بن یحیی شافعی سروده شدهاند .در اثر حاضر پس از شرح زندگی خاقانی این مطالب عنوان شده است 1 : معرفی قصیده به همراه معنی لغات، اصطلاحات و استشهاد به نظم و نثر فارسی 2 ; توضیح تلمیحات و اشاره به نکتههای بلاغی و دستوری 3 ; توضیح مفهوم بیت به همراه معنی مورد نظر شاعر 4 ; پارهای توضیحات حاشیهای به دنبال معنی ابیات; صفحات پایانی به فهرست منابع، آیات قرآنی، احادیث و روایات اختصاص دارد.
کسانی که در ادب فارسی از روی صدق و تانی و نه از سر هوی و تمنی، تاملی مستمر و بی وقفه به منظور کشف اصول و موازین حاکم بر ادب و فرهنگ ایران داشته اند، نیک می دانند که از جمله مظاهر توانایی شگفت آور سخن سرایان بزرگ و افسونگر فارسی زبان، آنست که با قدرت استفاده از قانون تجرید و تعمیم ذهن خلاق و آفرینشگر خویش، بخوبی توانسته اند با رویت مناظر در صحنه حیات و اندیشه در کار روزگار و ژرفکاوی در پدیده های گیتی و ترکیب آن ها با یادها و خاطره ها و خوانده ها و شنیده ها و در یک کلام دانسته ها آمیزه ای از عبرت و حکمت پرداخته و با عرضه دستاوردهای تامل و تجربه در قالب سخنان منظوم و منثور خوانندگان آثار خویش را از چشمه سار زلال ذوق سلیم خود سیراب ساخته و قریحه جمال پرست آن ها را نوازش داده، آدمیان را از زادگان طبع جویای کمال خویش برخوردار و کامیاب گردانند...
این کتاب با عنوان بدیع (بر بنیاد آثار سعدی) از سه بخش مجزّا تشکیل شده است که عبارتند از: بخش اول؛ شامل بدیع لفظی که در این بخش سی و هفت آرایه بدیعی لفظی آمده است. بخش دوم؛ بدیع معنوی که در این بخش چهل و شش صنایع بدیعی معنوی آمده است. بخش سوم؛ تکمله: با توجه به اینکه بعضی از صنایع بدیعی در آثار سعدی به کار نرفته لذا برای کامل شدن آرایه های بدیعی کتاب چند آرایه بدیعی در بخش سوم با عناوین: تشریح-توجیه (محتمل الضّدّین)-توشیح-حذف-لغز-مادّه تاریخ-و معمّا آمده است.
منوچهری دامغانی از جمله شاعران طراز اول ایران در نیمه اول قرن پنجم هجری است. او بر ادب عربی و اشعار شاعران عرب و بر احوال و آثار شاعران پارسی احاطه داشت و نیز بر علوم دینی و ادب و طب و نجوم واقف بود. منوچهری به اظهار علم و فضل در شعر، اصرار داشت؛ از این رو نام بسیاری از شاعران پارسی و تازی و اصطلاحات مهجور عربی را استعمال کرده، اما هیچ یک از اینها از جذابیت شعر او نکاسته است. تشبیهات وی بدیع و زیباست و او مبتکر قالب شعری مسمط است. هدف مقاله، این است که با بررسی سه قصیده و ابیاتی چند از دیگر قصاید دیوان منوچهری، تاثیرپذیری او را از معلقه امروالقیس و مضامین و مفاهیم شعری او نشان دهد.