کتابخانه مجازی ادبیات

آنچه در شعر معاصر صورت گرفته است، نشان می‌دهد این عرصه از دو مشخصه جالب توجه برخوردار است: الف) دستاوردهای افتخارآمیز شعر در نواندیشی‌هایش که با طرح حق و حضور و شأن انسان همراه است؛ ب) وجود برخی از عوامل و عناصر و زمینه‌های بازدارنده و کهنه و سنتی که با ارزش‌های نو هماهنگ نیست و به میزان همین ناهماهنگی نیز «درک حضور دیگری» را دشوار یا محدود می‌سازد. این آمیختگی و دوگانگی از همان هویت ویژه فرهنگی نتیجه می‌شود که درون شاعران ما نیز شکل گرفته و به گونه‌ای تجربی در زبان آنها متبلور شده است. رویکرد تازه به درک حضور دیگری و طرح مسائل انسانی و گرایش به ارزش‌های جمعی و فردی انسانی، یک نواندیشی تفکیک‌ناپذیر از شعر معاصر بوده است. آنچه نویسنده در این کتاب به آن پرداخته، درک تصویری است که از انسان در اشعار کهن تا امروز ایران ارائه شده است. نویسنده در این مسیر به شباهت و تفاوت‌هایی که میان درک و دریافت شاعران معاصر از این قضیه وجود داشته، پرداخته و سیر تکامل اندیشه مدرن در جهان نیز از جمله مسائلی است که مورد تجزیه و تحلیل وی قرار گرفته است. در این راستا شاعران کلاسیک و چهار شاعر معاصر (نیما، شاملو، اخوان، فرخزاد) زیر ذره‌بین محمد مختاری قرار گرفته‌اند و درک حضور دیگری، مسائل متنوع انسانی و ارزش‌های جمعی و فردی، به عنوان عاملی تفکیک‌ناپذیر از شعر معاصر مطرح شده‌اند.

مهدی اخوان ثالث (م. امید) یکی از سرشناس‌ترین چهره‌های شعر معاصر است که با حضور چهل‌ساله خود در عرصه شعر و ادب، کارنامه درخشانی از خود به یادگار گذاشت و یکی از تأثیرگذارترین شاعران عصر خود به شمار می‌رود. او گرچه از سنین نوجوانی به سرودن شعر در قالب‌های کلاسیک روی آورد؛ ولی پس از آشنایی با شعر نو و نیما و سرودن شعر در قالب نیمایی، به شهرت رسید. در این کتاب پس از مروری کوتاه بر زندگی و جهان شعری اخوان، در فصل اول به شعرهای کلاسیک اخوان در قالب‌های غزل، قطعه، قصیده، مثنوی، ترکیب‌بند، رباعی، دوبیتی‌ و تک‌بیتی پرداخته شده است. فصل دوم اختصاص به بررسی اشعار نئوکلاسیک اخوان دارد. در فصل سوم شعرهای نو اخوان به لحاظ زبان و بیان، وزن شعر و پایان‌بندی مصراع‌ها، قافیه‌های کناری در شعر، موسیقی درونی، روایت و فرم و ساختار بررسی شده است. فصل پایانی کتاب اختصاص به بیان گفتارهایی درباره شعر اخوان از نویسندگان و ادبای کشور دارد.

طبيعت، اقليم و شرايط زيست محيطي، اجتماعي و فرهنگي محل زندگي هر شاعر و نويسنده، خاستگاه اصلي صور خيال خلق شده و به کار رفته در سخن اوست و هيچ شاعر و نويسنده‌اي نمي‌تواند خود را کاملا از تاثير آن دور نگه دارد، براين اساس، گذشته از اين که اقليم، کم و بيش مورد توجه بيشينه بلاغيون قرار گرفته و در بررسي، فهم و تفسير درست سخن ادبي بر آن تاکيد شده است، متون معتبر ادبي نيز از اين حيث قابل تامل‌اند و با نگاهي به آثار برجسته ادبي مي‌توان بر اين نکته صحه گذاشت که ناب‌ترين صورخيال در شعر و حتي گونه‌هاي منثور سخن ادبي، انواعي بوده‌اند که از بوم و اقليم و محيط زندگي شاعر و نويسنده الهام گرفته و برخاسته‌اند. تشبيه يکي از انواع اصلي صور خيال است و مي‌توان به اعتباري، آن را اساس بلاغت و وجه تمايز ادبيات از غير ادبيات دانست و با نظري کلي، ديگر صورت‌هاي خيالي را مبتني بر آن و متاثر از آن به حساب آورد. تشبيه نيز مانند ديگر صورت‌هاي خيالي و بلکه از جهاتي بيش از آنها تحت تاثير اقليم قرار مي‌گيرد، چنانکه در بررسي متون ادبي به تشبيهات فراواني برمي‌خوريم که مي‌توان با توجه به مشبه به و وجه شبه اخذ شده از آن، آنها را تشبيهات اقليمي ناميد. در اين مقاله، پس از توضيحاتي درخصوص ادبيات اقليمي، داستان اقليمي و تشبيه اقليمي، گونه‌هاي تشبيه اقليمي در برخي داستان‌هاي اقليمي نويسندگان شمال و جنوب بررسي و مقايسه شده است.

آرمان‌شهر، جامعه‌ای آرمانی و مطلوب در خیال و رویای بسیاری از اندیشمندان بزرگ است که خاستگاه اولیه آن، ایده‌آلیسم افلاطونی در کتاب جمهوریت می‌باشد. این مقاله به تحلیل اندیشه آرمان‌شهری «فوزی معلوف» از نام‌آوران رمانتیسم عربی ـ در قصیده «علی بساط الریح» می‌پردازد. به این منظور، ابتدا مفهوم آرمان‌شهر و علت اوج‌گیری این اندیشه در مکتب رمانتیسم بررسی شده، سپس در ادامه بعد از معرفی مختصری از قصیده، به جهت ساختار روایی آن، عناصری مانند: کشمکش، گفتگو و زمان و مکان بررسی شده است. بخش بعدی به کارکرد و نقش تخیل رمانتیکی در آفرینش جهان آرمانی شاعر اختصاص یافته و در بخش پایانی نشان خواهیم داد که آزادی به عنوان بزرگ‌ترین رؤیای شاعر، دربردارنده مفاهیمی آرمانی مانند: آرامش، عدالت، عشق راستین و جاودانگی است.