قد جاءت فی هذا الکتاب التحلیل و الدراسة عصر الجاحظ و حیاته و شخصیته و ثقافته و آرائه فی السیاسة و مذهبه فی الاعتزال و منهجه العلمی فی البحث، و أثره فی التقد، و طریقته فی الأدب، و مدرسته فی البلاغة العربیة؛ کما أبنت عن أثره فی العقل العربی و آداب العرب.
در این کتاب کوشیده شده تا درباره نکاتی درباره حافظ و شعر او بررسی صورت گیرد؛ از قبیل: بیان روند زندگانی حافظ برگرفته از متون و منابع معتبر علمی و تاریخی با استفاده از اشعار شاعران نوپرداز معاصر؛ نگاهی به ابعاد و زوایای شخصیت حافظ؛ چرایی تفأل به حافظ و چگونگی تفألزدن؛ تدوین فصلی با نام فرهنگ واژگان اشعار حافظ با بیش از دوهزار واژه؛ فراهم کردن فرهنگ اشارات و تعبیرات عرفانی اشعار حافظ با بالغ بر پانصد واژه.
کتاب «کشف المحجوب» که در واقع پردهگشای اسرار حیات و درون گروهی از عاشقان و شیفتگان جمال محبوب ازلی و ابدی است، جلوهگاه ایمان و ذوق و دانش بزرگمردی است که گرچه شرح کاملی از احوال وی در دست نیست، ولی همین اثر عظیم نماینده وسعت اطلاعات او در علوم قرآنی و احادیث و عرفان است. در این کتاب خلاصهای گویا از شرح زندگی افراد مندرج در کتاب «کشف المحجوب» هجویری ارائه شده و علاقمندان و عرفانپژوهان را در شناخت هرچه بهتر مندرجات کتاب بهویژه شخصیت عارفان و مشایخ راهنما است.
فهذا الکتاب سفر جدید فی تاریخ الادب العربی بعد ظهور الاسلام یشتمل علی تصویر واسع للحیاة الأبیة فی عصر صدر الاسلام و عصر بنی أمیه و صدر العصر العباسی. و قد توخیت فیه الدقة و التحلیل و الدراسة لشی ألوان الأدب و مظاهر نهضته فی هذه العصور البعیدة؛ مع الاشارة الی شیئ المصادر و مع تنظیم البحوث و الاستقصاء فیها.
هذا االکتاب یدرس الأدب العربی الذی خلفه لنا أعلام الصوفیین علی مر العصور شعراً و نثراً و هو أدب حافل بالروح والفکر الحی المتجدد والوازع الدینی القوی البناء.