حکيم ازرقي هروي از شاعران بنام اواخر قرن پنجم و اوايل قرن ششم هجري است. ديوان اين شاعر بر اساس چند نسخه متأخر، توسط سعيد نفيسي تصحيح گرديده و در مرداد 1336 هجري از سوي کتابفروشي زوار به چاپ رسيده است. در همان سال علي عبدالرسولي، ديواني از اين شاعر را بدون اشاره به نسخه يا نسخ در دسترس، در 131 صفحه متن و نه صفحه مقدمه، از سوي انتشارات دانشگاه تهران به چاپ رسانده است. در فهرست نسخههاي خطي منزوي در معرفي نسخههاي ديوان اين شاعر، بيش از چهل نسخه معرفي شده که اکثر آنها مربوط به قرون متاخر (پس از قرن سيزدهم) و قديمترين آنها، يکي نسخه دانشگاه کمبريج، مورخ 604 هجري (مشتمل بر 425 بيت از ديوان ازرقي) و ديگري نسخه مجلس، مکتوب به سال 996 هجري است. از آنجا که جلال الدين همايي نسخه مورخ سال 604 را بر اساس دلايل و قرايني، مجعول و مزور ميداند، مطابق با نسخههاي معرفي شده در فهرست نسخ خطي، قديمترين نسخه، نسخه مجلس مکتوب به سال 996 هجري است. نگارنده اين سطور در اين مقاله بر آن است تا نسخهاي نفيس و فراموش شده از ديوان اين شاعر را که مکتوب به سال 699 هجري است و در کتابخانه چستربيتي دوبلين نگهداري ميشود و در فهرست نسخ خطي منزوي (ذيل ديوان ازرقي هروي) از آن ياد نشده است، معرفي کند.
اشعار ملک الشعرای بهار حاوی کلیه قصاید و ترکیب بندها و مسمطات و دوبیتی ها میباشد و غرض از دوبیتی ها قصایدی است که به سبک نوین سروده شده و هر دو بیت آن دارای یک قیافه است با قوافی دوبیتی های دیگر فرق دارد. همچنین در این دفتر به زندگی ادبی و سیاسی بهار هم پرداخته شده است . کتاب دیوان اشعار بهار در دو جلد آماده شده است که این کتاب بخش اول آن میباشد.
کتاب "محاکمه شاعر" 25 قطعه دیگر، اشعاریست از دیوان پراکنده ح. پژمان که در سال 1313 به طبع رسیده است
رشيدالدين وطواط يکي از دانشمندان بزرگ قرن ششم هجري و از ادبا و دانشمندان مشهور بلاغت در زبان عربي و فارسي است. تنها تصحيحي که از ديوان اين شاعر صورت پذيرفته، تصحيح مرحوم سعيد نفيسي است که در آذرماه 1339 هجري در تهران به زيور چاپ آراسته شد. به دليل متاخر بودن نسخ در دسترس مصحح و عدم دسترسي به نسخههاي قديمتر، بسياري از ابيات اين ديوان، به ويژه ابيات عربي، با تحريفات و تصحيفات ضبط گرديده است. نگارنده اين سطور با در دست داشتن قديمترين نسخه موجود، مکتوب به سال 699 هجري قمري، ابيات عربي تحريف شده فراواني از ديوان اين شاعر را تصحيح کرده که در اين نوشتار برخي از آنها ارایه گرديده است.
حافظ یکی از ارکان شعر فارسی و محبوبترین شاعر در میان فارسیزبانان است و دیوان وی پر خوانندهترین دیوان شعری و تجلی گاه فرهنگ و تمدن قوم ایرانی است. درباره زندگی و شعر حافظ، کتب و مقالات فراوانی نوشته شده و محققان و نویسندگان هر یک از زاویهای مخصوص، شعر او را مورد نقد و بررسی قرار دادهاند، آنچه از دیوان وی بر میآید این است که وی با بیشتر علوم عقلی و نقلی، کلام، تفسیر، حکمت، فقه، عرفان، موسیقی و نجوم آشنایی کامل داشته است. در مورد هر کدام از این موضوعات و مضامین و تأثیر هر کدام از این علوم بر شعر حافظ، مقالات و پژوهشهای گوناگونی صورت گرفته است. یکی از موضوعات جذاب و جدید، میزان آگاهی حافظ از طبابت و علم پزشکی است. در جای جای دیوان این شاعر میتوان تجلی میزان اطلاعات وی را از موضوعات علم پژشکی مشاهده کرد. اما یک غزل در دیوان این شاعر مشهود است که از لحاظ کاربرد کلمات و تعبیرات و مفاهیم علم پزشکی جلوه خاص دارد که در این مقاله سعی شده است به بررسی و شرح این غزل پرداخته شود.