کتابخانه مجازی ادبیات

ماخذ اصلی کتاب تاریخ بلعمی، تاریخ طبری است اما در حقیقت اقتباسی است از آن نه ترجمه کامل. نویسنده و مترجم آن بلعمی وزیر منصوربن نوح است که به فرمان آن پادشاه از 352 هجری به ترجمه و تلخیص تاریخ طبری آغاز کرد و از منابع دیگر نیز استفاده نمود. از این کتاب نسخه های خطی متعدد در دست است و یک بار هم در هندوستان طبعی مغلوط شده است. قسمتی از این کتاب که از آغاز تا اسلام را در برمیگیرد توسط وزارت فرهنگ و به تصحیح ملک الشعرای بهار و محمد پروین گنابادی در سال 1341 چاپ شده قسمتی دیگر که مربوط به حوادث سالهای 15 تا 132 هجری است بوسیله بنیاد فرهنگ ایران از روی نسخه محفوظ در آستان قدس رضوی در سال 1344 چاپ عکسی شده است.

مشکلی که در ادبیات کودک و نوجوان به جشم می‌خورد، فقدان ضابطه‌ای مشخص و درست در عنوان کتاب‌ها در این زمینه است. این کتاب می‌کوشد در فصل اول از طریق تعریف و توضیح حوزه‌های متعدد آثار ارائه‌شده به کودک و نوجوان و همچنین مقایسه و سنجش تعدادی از آثار با یکدیگر، عنوان‌بندی درست و فنی را جایگزین اصطلاحات نادرست به‌کار رفته در آن آثار بنماید. دو فصل دیگر کتاب بحث مفصلی درباره دو مبحث عمده بازنویسی و بازآفرینی است. این دو موضوع هر یک در بخش‌های جداگانه همراه با آثار به‌وجودآمده در این زمینه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است.

تخلص، تا آنجا كه به غزل مربوط مي‌شود، نام شعري شاعر است كه اغلب در بيت آخر غزل به كار مي‌رود. با آنكه غزلسرايان بزرگ، تخلص خود را در اكثر غزلياتشان آورده‌اند، ادبا چيزي درباره علت و ضرورت آن ننوشته‌اند. از آنجا كه در بلاغت و علوم ادبي ما، بين شاعر و گوينده شعر، تمايز قايل نشده‌اند، ماهيت نظري و ارزش زيبايي‌شناختي تخلص مجهول باقي مانده است. البته اين بدان معنا نيست كه شاعران بزرگ از ماهيت و ارزش تخلص غافل بوده‌اند، بلكه قراين نشان مي‌دهد شاعران بزرگي همچون حافظ، چه در انتخاب تخلص و چه در كاربرد آن معيارهايي داشته‌اند. كشف اين معيارها نه تنها ارزش و ماهيت تخلص را آشكار مي‌كند، بلكه به سبك‌شناسي شعر شاعر نيز كمك مي‌كند. تخلص در شعر هر شاعري علاوه بر كاركردهاي عمومي، ممكن است داراي كاركردهاي ويژه باشد. چنانكه در شعر حافظ، داراي كاركردهاي ويژه است. از مهمترين كاركردهاي تخلص در شعر حافظ، گسترش ايهام از درون شعر به بيرون شعر، يا به بيان ديگر، سرايان ايهام از شعر به شاعر است. در اين مقاله، كوشيده شده است ماهيت تخلص از طريق تحقيق در منابع مختلف بررسي شود و سپس ارزش زيبايي‌شناختي آن با تمايز ميان گوينده شعر و شاعر، و بررسي كاربرد آن در غزليات حافظ تبيين گردد.

واژه «نظر» در شعر حافظ بسامد بالایی دارد و در هر کاربرد آن، طیفهای معنایی متفاوتی برجسته می‌شود؛ زیرا حافظ با توانمندی ویژه خود، از تمام ظرفیت‌های معنایی که این واژه در زبان فارسی و عربی دارد، استفاده می‌کند. او تعبیر شاعرانه «علم نظر» را با استفاده از همین ظرفیت‌های معنایی واژه می‌سازد و همه افراد را در کنش نظربازی سهیم می‌داند. اما در میان نظربازان، نظربازی او از لونی دیگر است. نظربازی حافظ، نظربازی در حوزه شعر و خیال شاعرانه است.