کتابخانه مجازی ادبیات

گزارش سفر ژان شاردن، دربارۀ جغرافیا، تاریخ، فرهنگ و اوضاع علمی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی ایران دورۀ صفوی. سفرنامۀ شاردن یکی از مهم‌ترین، گسترده‌ترین و معتبرترین منابع برای ایران‌پژوهان و صفویه‌شناسان به شمار می‌رود. سر ژان شاردن،جهانگرد و فيلسوف بزرگ فرانسوي در ۱۶ نوامبر سال ۱۶۴۳ در پاريس بدنيا آمد. ژان بعد از اينكه تحصيلات خود را به پايان رسانيد در سن ۲۲ سالگي تصميم گرفت كه اولين سفر جهانگردي خود را از آسيا و هند شرقي آغاز نمايد كه بيشترين تمايلش از اين سفر،عشق به ديدن ايران بود. شاردن دوبار به ايران سفر كرد كه بار اول ۶ سال و در مرتبه ي دوم ۴ سال در ايران ماند و زبان فارسي را ياد گرفت. شاردن اولين جهانگرد اروپايي بود كه توانست زبان فارسي را ياد بگيرد،بخواند و بنويسد و اولين كتابش را كه مربوط به سفرهاي ايران بود در سال ۱۷۷۱ ميلادي در پاريس منتشر كند و در آن كتاب چگونگي مرگ شاه عباس دوم و بر تخت شاهي نشستن شاه صفي،پسر شاه عباس دوم را شرح دهد. شاردن بر خلاف اكثر جهانگردان اروپايي كه به ايران آمدند وضعيت و شرايط زندگي مردمان آن دوره را بدون هيچ قصد و غرضي به رشته ي تحرير در آورد. متن كامل سياحت نامه ي شاردن در سال ۱۸۱۱ ميلادي،آن هم به تشويق ناپلئون بناپارت كه در آن موقع با ايران رابطه ي سياسي برقرار كرده بود، در آن كشور منتشر شد. ژان شاردن يكي از مشاهير بزرگ فلاسفه ي جهان بود و مورخين قرن هيجدهمي چون منتسكيو و روسو در تدوين نظريات تاريخي و تهيه آثار علمي با ارزش خود، از عقايد فلسفي و اجتماعي اين جهانگرد بزرگ سود برده بودند. او با تحقيقات دقيق خود،ايران و ايرانيان را براي اولين بار آنطور كه شايسته اش بود، به همه ي مردم جهان معرفي نمايد. او اولين كسي بود كه كتابي در ارتباط با بناهاي تخت جمشيد نوشت و آن را منتشر كرد.

کولیان مردم بیابانگردی هستند که از هندوستان برخاسته‌اند و امروزه در تمام جهان پراکنده‌‌اند. آنان همواره از طرف سایر فرهنگها تحت فشار بوده‌‌‌اند و همبستگی و شیوه زندگی‌شان مورد تهدید است و امروزه در سراسر جهان با مسائل اجتماعی و فرهنگ جدیدی روبرو هستند. بنابراین لزوم آشکار ساختن ماهیت کولیان و نمایان کردن هویت آنان در گذشته و امروز و در نتیجه ایجاد تفاهم و همکاری بیشتر میان آنان و سایر مردم جهان، بیش از هر زمان احساس می‌شود. این مسائل نویسنده را برانگیخت تا اقدام به پژوهش در زمینه و شناساندن کولیان جهان نماید، که نتیجه دفتر حاضر است

یادداشتهای مسافرت شاردن در 1674 از اصفهان به بندرعباس و هرمز، مطالب مجلد نهم است که بیست و دو تصویر گرانبها از پرسپولیس را در بر دارد و نفایس و بدایع این شهر باستانی را تفصیل کرده است. در این تاریخ می خوانیم که با جلوس شاه سلیمان صفوی به تخت سلطنت، تحول عظیمی در اوضاع و احوال زندگانی مردم این مملکت به وجود آمد، دوران درخشان و خیره کننده صفوی، به انحطاط و تنزل گرایید و مقدمات سقوط سلطنت صفوی فراهم آمد. علل و موجبات عمده و اساسی این تحولات در این جلد توسط شاردن واکاوی شده است. شاردن در این جلد، بزرگترین حوادث عصر صفوی، یعنی فوت شاه عباس دوم و تاجگذاری شاه سلیمان را نگاشته و به نوشته های یکی از مورخین عصر صفوی تکیه کرده و مشاهدات عینی آن مورخ را به نظر جهانیان رسانده است.

شاردن در این جلد به تحقیق و بحث در تاریخ و جغرافیا و ادبیات منظوم ایران پرداخته و به ترجمه آثار مولانا جلال الدین محمد بلخی، سعدی شیرازی و خواجه حافظ شیرازی اقدام کرده که مترجم از تکرار آن ابیات خودداری کرده است. همچنین اولین بار شاهنامه توسط شاردن به جهانیان معرفی شده و تمدن درخشان و جاویدان ایرانی را با تتبع و تحقیق پنجاه ساله به دنیای غرب معرفی کرد. در این جلد به قسمت دوم تاریخ علوم ایرانیان یعنی تاریخ و جغرافیا و ادبیات منظوم پرداخته شده. قسمت اول کتاب (شامل 12 بخش) تاریخ علوم ایرانیان به هنگام چاپ در مجلد قبلی صحافی شده و دو بخش آخر این کتاب در مجلد هفتم به طبع رسیده است. این جلد به همت محمدلوی عباسی ترجمه و در سال 1338 شمسی توسط انتشارات امیرکبیر به زیور طبع آراسته شد.