ادبيات علي (ع) مدرسه زيباييشناسي و هنر بيان است. تشبيه يکي از پرکاربردترين مباحث زيباييشناسي در راستاي سهولت درک معني شناخته ميشود و از اين طريق است که توان تصويرپردازي، توسعه فراوان مييابد از عناصر برجسته در کلام آن حضرت است. از ويژگيها و امتيازات منحصر به فرد کلام امام (ع) اين است که چند بعدي و از بند زمان و مکان خارج است؛ از اين روست که هميشه زنده و مانا و پوياست و هر نسلي در هر دورهاي ميتواند از آن بهره ببرد. در اين مقاله با بررسي عنصر تشبيه در حکمتها و نامههاي نهج البلاغه بر توانايي آن حضرت در چگونگي انتقال مفاهيم و تبيين اغراض سخن و تاثيرگذاري کلام آن بزرگوار با به کارگيري عنصر تشبيه تاملي شايسته و درخور خواهد شد.
ابوعمر احمد بن محمد بن عبد ربه قرطبی تولدش در دهم ماه رمضان سال 246 هجری بود و در 18 جمادی الاولی از سال 328 هجری درگذشت. از موالی آزاد شده خلفای اموی اندلس است و از شعراء و ادباء نامی آن سرزمین بشمار می رود بهترین و معروفترین کتابهای او عقدالفرید است که در چهار مجلد تالیف شده و مشتمل بر 25 کتاب است که هریک از این کتب را بنام یکی از سنگهای گرانبها نامیده و کتاب سیزدهم را (الواسطه) نام نهاده است و در واقع خواسته است نظم و ترتیب کتاب با نامش مطابقه کند. کتاب العقد که بعدها کلمه (الفرید) به آن افزوده شده و امروز معروف به کتاب "العقد الفرید" است یکی از کتابهای ادبی گرانبها است و بهترین نمونه انشاء دو قرن سوم و چهارم اندلس است. کتاب نامبرده مجموعه نفیسی است از اخبار و حکایات و نوادر و سیر و تواریخ و انساب قبایل عرب و خطبه های مردان نامی اسلام و مختصری از فن شعر و سایر ابواب ادب.
سخن و سخنوران، کتابی است نوشتهٔ بدیعالزمان فروزانفر در شرح احوال و نقد و سنجش آثار ۵۵ تن نامورترین شاعران پارسیگوی قرنهای سوم تا ششم هجری. سخن و سخنوران اولین بار در سالهای ۱۳۰۸ و ۱۳۱۲ در تهران به چاپ رسیدهاست.
یکی از احکام عدد ساختن اسم منسوب از الفاظ عدد است. اسم منسوب عددی متناسب با نوع عدد متفاوت است. کلأ در بنای نسبت از الفاظ عدد روش قاعده مند و معینی ذکر نشده است اما آنچه مسلم است این است که گاهی بر وزن " فعال" که احیانأ"یاء" نسبت هم همراه آن است، ساخته میشود, مانند: ثلاث و رباع و ثلاثی ورباعی. در عین حال ساختن اسم منسوب از عدد، مطابق قواعد نسبت نیز امری جایز است, مانند: واحدئ از واحد و أربعئ از أربعه. در عدد مرکب از آن نظرکه مرکب مزجی است، مطابق قاعده مربوط به بنای اسم منسوب در مرکب مزجی، اسم منسوب ساخته میشود, مانند:" تسعئ" از "تسعه عشر، یاگفته میشود"تسعة عشرئ" چنانکه گفته میشود "الشیعة الاثناعشریة". نسبت در اعداد عقود با الحاق " یائ" نسبت به لفظ عدد حاصل میشود, مانند: " خمسونی" منسوب به "خمسون" و در اعداد معطوف به هر دو جزءعددیاءنسبت میپیوندد.
«ایهام» که به آن «توریه»، «توهیم» و «تخییل» نیز گفته میشود، با ارزشترین فنون و هنریترین آرایه ادبی به حساب آمده است. در ایهام، سخنور در ترفندی هنرمندانه و از رهگذر توسعه معنایی لفظ، به آفرینش لایههای مختلفی از معنا دست میزند. در تعریف ایهام گفتهاند: عبارت است از اینکه لفظی دارای دو معنی نزدیک و دور (یا غریب) باشد و گوینده معنای دور را اراده کند، اما شنونده گمان برد معنای نزدیک اراده شده است. برای ایهام انواع گوناگونی را برشمردهاند، از جمله: ایهام مجرد، ایهام مرشّح، ایهام مبیَّن، ایهام تناسب، ایهام تضاد، ایهام مرکب، ایهام توکید، ایهام توالد ضدّین، ایهام تبادر و .... در این مقاله سعی شده است صنعت ایهام و فرایند تولید آن در انواع مختلفی که از آن ذکر شده است، مورد مطالعه قرار گرفته و تفاوتهایی که در تقسیم آن از نظر بلاغت فارسی و عربی وجود دارد؛ همچنین، ارتباط آن آن با هنر ابهام بررسی گردد.