کتابخانه مجازی ادبیات

یکی از مسائل مبهم و غامض ادبیات، چگونگی بازگشت ادبی است. بازگشت ادبی مرز انفصال و گسست ادبی در حوزه فرهنگ و تمدن مشترک است. بنا بر اسناد تاریخی، تا برهه‌ای از تاریخ، سنت ادبی متجانس و همگنی را در جغرافیای فرهنگ مشترک می‌توان دید. بازگشت ادبی در ایران سبب می‌شود تا فرایند سنت ادبی همگن دچار گسست گردد. سخنوران و ادیبان ایرانی با گزینش سبک خراسانی و عراقی، آگاهانه و ارادی از سبک هندی فاصله می‌گیرند. اما سبک هندی در سه حوزه فرهنگی افغانستان، شبه قاره و ماوراءالنهر استمرار می‌یابد. این کتاب تلاش می‌کند تا علل و عوامل بازگشت ادبی را برجسته نموده تا بتواند فرایند تداوم سبک هندی را استدلال نماید.

این مجله در موضوعات مقاله، هفت‌خوان، شعر افغانستان، معرفی، شعر ایران، شعر تاجیکستان، نقد و گزارش سامان یافته است. در بخش اول با عنوان مقالات چهار مقاله آمده که نگاهی به شعر مقاومت افغانستان، تأملی نمادشناختی در نام‌های جغرافیایی مربوط به منطقه بلخ در شاهنامه، نگاهی به صلح و انسان‌دوستی در شعر سعدی، و شعر جوان افغانستان عناوین این نوشتارها را شکل می‌دهند.

پيشينه اهميت اعداد در پديده تقدس گرايي در انديشه انسان‌هاي جوامع ابتدايي ريشه دارد. بشر از ديرباز به ويژگي سحرانگيز اعداد معتقد بوده و به همين دليل در طول قرون متمادي به برخي از اعداد تا حد تقدس اهميت داده است؛ اين پديده نه تنها در فرهنگ عامه جوامع بشري بلکه در زمينه‌هاي مختلف ادبيات آنها نيز مجال ظهور و بروز يافته است. ملل مختلف دنيا با توجه به اساطير اوليه تمدن‌هايشان به اعدادي خاص اهيمت داده و حتي آن را تقديس کرده‌اند. بدين ترتيب مکاتب مختلفي به وجود آمده است که هر کدام به نوعي بر اساس تقديس عددي خاص به تنظيم ايدئولوژي خود اقدام کرده‌‌اند و اين خود بمراتب مجرايي براي ورود برخي اعداد مهم و گاهي مقدس درون ادبيات شده است؛ در اين ميان شاهد انعکاس گسترده اعدادي خاص در حيطه ادبيات پارسي هستيم که بسامد آن به نسبت مقطع زماني و موقعيت جغرافيايي در نوسان است. اين مقاله تلاشي است براي بررسي پيشينه اهميت عدد «سه» و کاربرد آن در ديوان خاقاني.

حرکت از اساسي‌ترين مولفه‌هاي شعر حماسي است. فردوسي در شاهنامه با استفاده بجا از کلمات، وزن، عناصر حرکتي و تصاوير گوناگون مرتبط با حرکت مهارت خود را در توصيف حالات و عواطف شخصيت‌هاي شاهنامه در موقعيت‌ها و صحنه‌هاي مختلف رزمي ـ حماسي و بزمي ـ غنايي به نمايش گذاشته است. زمان و مکان در شاهنامه اغلب ذهني و دروني است تا واقعي و کمي و طبعا حرکت نيز تابع اين شرايط است. واژگان و افعالي که در بيان حرکات، بخصوص در صحنه‌هاي نبرد به کار رفته است، اغلب پويا و متحرک هستند. در ساختمان اين نوع کلمات از واج‌هايي که شدت و صلابت را القا مي‌کند، استفاده شده است تا جنبش و حرکت را بيشتر به مخاطب منتقل کند. برعکس، واژه‌هايي که در صحنه‌هاي بزمي و عاطفي به کار رفته انتقال‌دهنده حالات نرم و لطيف روحي است. صور خيال و عناصر داستاني همچون طرح، نقشه، توصيف و ... نيز در ايجاد پويايي يا ايستايي حرکات و اعمال شخصيت‌ها در موقعيت‌هاي مختلف دخيل‌اند. هرچند قسمت عمده‌اي از تحرک کلام در شاهنامه مديون لحن حماسي آن است که حتي در موقعيت‌هاي عاطفي نيز تغييري نمي‌پذيرد. گاهي معاني دروني کلمات نيز حرکات بيروني را تفسير و توجيه مي‌کنند، مانند کلمه «اژدها» که حالت جنبش و پيچ و تاب آن بيانگر حرکت پر پيچ و خم نيزه و شمشير است.