این کتاب فرآورده دورانی است که دنیای اسلام بعد از گسترش و ارتقای شش قرن، در نتیجه فساد سازمانهای اداری و حکومتی، به انحطاط مدهش روحی و عملی گرفتار آمده بود که در نتیجه آن دستگاه خوارزمشاهیان در آسیای میانه و سازمان خلافت عباسیان بغداد هر دو یکی بعد از دیگری در مقابل هجوم مغولیان تازهدم چنگیزی از بین رفتند. بلخ که قبلا با هجوم غزها و زدوخوردهای سازمانهای فئودالی قبایل آسیای میانه، صدمههای جاناوباری دیده بود و باز هم مرکزیت ارجمند علمی و اجتماعی خود را حفظ کرده بود، ده سال بعد از تألیف متن عربی این کتاب به دست چنگیزیان بهکلی از بین رفت. یکی از ارزشهای این کتاب این است که عوامل این سقوط و انحطاط را در آن روشنتر توان دید و صحنههای فساد اوضاع سیاسی و روحی را از لف اوراق آن مشاهده توان کرد. ارزش دیگر کتاب در این است که در مدت پنج قرن پیش از خروج مغول، بلخ را به حیث پایگاه مهم قضا و فقه و حقوق در این قسمت شرقی خلافت اسلامی ثابت میسازد و مخصوصا بازگوی احوال و آثار و اعمال بسا از رجال علمی و صوفیان و متشرعان و محدثان و وقایع تاریخی است که در تحقیق اوضاع فکری و اجتماعی این زمان مفید تواند بود. از نظر ادبی ترجمه فارسی این کتاب مربوط به دورهای است که درتاریخ نثر فارسی فاصلهای بین عصر مغول با دوره بعد از آن شمرده میشود. در این دوره هنور خصایص استواری و زیبایی و حلاوت نثر قدیم کموبیش باقی است.
ر این کتاب که از سوی "اداره کل میراث فرهنگی استان تهران "انتشار یافته تلاش شده جغرافیای تاریخی و محوطههای باستانی و بناهای تاریخی فرهنگی شهرستان "شمیران "(یکی از فرمانداریهای نه گانه تهران)، شامل "لواسان " و "رودبار قصران "به تفصیل و همراه با عکس معرفی گردد .ابتدای کتاب شامل اطلاعاتی است درباره موقعیت و اهمیت جغرافیایی شمیران، تقسیمات کشوری و فرمانداری شمیران، جغرافیای تاریخی و وجه تسمیه رودبار قصران داخل، کوهها و رودها و راههای رودبار قصران، اقوام ساکن در طبرستان قبل از مهاجرت آریاییها، تاریخ رودبار قصران از دوره آشوریها و مادها و هخامنشیان تا دوره قاجار (به ویژه دوره علویان آل بویه، غزنویان، اسماعیلیان، مرعشیان، چلاویان، جلالیان، تیموریان و آل کیا) .سپس آثار باستانی و تاریخی فرهنگی "دشت لار"، "لواسان بزرگ "و "رودبار قصران"، به ترتیب و تفکیک شهرها و روستاهای آنها معرفی شدهاند که عموما شامل محوطههای باستانی، قلعهها، امامزادهها، کاروانسراها، قبرستانها، رباطها، تپههای باستانی، مساجد و حسینیهها، حمامها، کاخها، مناظر طبیعی، باغها و سایر بناهای باستانی تاریخی است . در پایان کتاب فهرست منابع و فهرست محوطهها و بناهای تاریخی فرهنگی شمیران (لواسان و رودبار قصران)، همچنین نقشه موقعیت جغرافیایی آثار یاد شده (نقشه باستان شناسی) آمده است
جلد پنجم از نامواره دکتر محمود افشار مقاله ها و گفتارهایی است در زمینه های مربوط به تاریخ ایران، قلمرو زبان فارسی، تحقیقات ادبی، مباحث شعر فارسی، مسائل فنی زبان فارسی، عقاید سیاسی دوره قاجار، اسناد تاریخی، وضع فرهنگی و اجتماعی یزد و یادداشتها و اسنادی است که با زندگانی دکتر محمود افشار متناسب است. مقاله ها به ترتیب تاریخ دریافت آنها به چاپ رسیده است.