کتابخانه مجازی ادبیات

«مجالس النفائس» یکی از معتبرترین و تأثیرگذارترین تذکره‌های شاعران است که فخری هروی چند سال پس از تألیف آن را با عنوان «لطایف‌نامه» ترجمه کرد و بعد از او چهار نفر دیگر نیز به ترجمۀ آن اهتمام ورزیدند. «لطایف‌نامه» عنوان نخستین ترجمه فارسی «مجالس النفایس» است که معلوم نیست هروی آن را در چه سالی شروع و تمام کرده، اما تاریخ ترجمه بر اساس قراین موجود باید بین 17 رمضان 928 و اواخر جمادل الاول 929 قمری باشد؛ زیرا مترجم از یک‌سو در دیباچه ترجمۀ خود شاه اسماعیل صفوی و پسرش سام‌میرزا و درمش‌خان شاملو حاکم هرات را ستایش کرده و اثرش را به خواجه حبیب‌الله ساوجی وزیر درمش‌خان اهدا کرده است و از دیگرسو مترجم خاتمه ترجمه را به امیر شاه اسماعیل صفوی اختصاص داده و طوری به توصیف او پرداخته که ظاهراً زمان اتمام ترجمه در قید حیات بوده است؛ بنابراین ترجمه فخری باید پیش از قتل این امیر در اواخر جمادی الاول 929 قمری به پایان رسیده باشد.

این دیوان حاوی آثار یکی از سخنوران سده دهم هجری است به نام سلطان محمد متخلص به فخری فرزند امیری که در هرات متولد شده و از این رو به فخری هروی شهرت یافته است. وی در دوره فرمانروایی شاه اسماعیل صفوی می‌زیسته و در هرات مخصوصاً میان سال‌های 927 و 930 از خوان نعمت سام میرزای صفوی والی ملک خراسان و سردار درمش خان شاملو پیشکار کل ممالک خراسان و خواجه حبیب الله ساوجی وزیر خراسان بهره‌مند بوده و در دستگاه این وزیر مقامی داشته است. او صاحب آثاری چون تذکره «روضة السلاطی» و «هفت کشور» نیز می‌باشد.

این کتاب دربرگیرنده مجموعه‌ای از مقالات حسام‌الدین راشدی از نویسندگان و صاحب‌نظران پاکستانی است. عناوین و نوشتارهای کتاب بدین ترتیب است: حرف اول، مقدمه، دو مولفِ سِندیِ فتاوی عالمگیری و اجدادِ آنها، مولانا محب علی سِندی، میرابوالقاسم نمکین و خاندان او، مولدِ اصلیِ زبانِ اردو سِند است، شاعران اردوزبان در سرزمین سِند، تالیفاتِ ابوعلی ابن سینا، میرزا غازی بیگ ترخان، غالب دهلوی و خادم، دکتر عترت حسین زُبیری، یک روشنفکری بود که او هم رفت، آقای کیفی دِتاتریه، روابط سِند و ایران، چند ساعتی در موزه قاهره، مولانا محمد شفیع، پنبه کجا نهم، سیستم آموزش و پرورش ما، مکتوباتِ تاریخی و سیاسیِ سِند، یادداشت‌هایی درباره تذکره شاعرانِ اردو، یک عصر به‌یادماندنی در اصفهان، نگاهی به زندگیِ سلطان محمود بَکّری.

حامد بن فضل‌الله جمالی دهلوی (862 یا 845 – 942 قمری) شاعر پارسی زبان، تذکره ‌نویس و از مشایخ سهروردیه هند بود. از مولانا جمالی چندین اثر بر جای مانده که مشهورترین آنها مثنوی مهر و ماه است. داستان عاشقانه شاهزاده ماه و شاهزاده خانم مهر در سال 905 قمری سروده شد. این مثنوی عاشقانه که محتوایی عرفانی و اخلاقی نیز دارد، با مقدمه و تصحیح سید حسام الدین راشدی در سال 1353 توسط مرکز تحقیقات فارسی ایران و پاکستان منتشر گردید.