کتابخانه مجازی ادبیات

لا یزال کتاب سیبویه مجالاً خصباً للدراسات اللغویة، فقد جاء هذا الکتاب فلتة من فلتات التألیف النحوی، الذی فرض نفسه علی مدی زمنی واسع. و قد بهر المؤلف هذا الکتاب، فوجدت فیه معنیاً لا ینضب لأعمال یمکن احکامها لخدمة العربیة، وعاء حضارة الاسلام و علومه، فأحببت أن یمهد الطریق الی فهم امثل لنصوص کتاب سیبویه، بوصفه قرآن النحو.

حاجی میرزا محمدحسین قریب (1222-1305 شمسی) از استادان فقه و اصول، عالم به علوم دینی، ادب فارسی و عربی، ملقب به شمس ‌العلما و متخلص به ربانی بود. شمس ‌العلما به واسطه دو کتاب ارزشمند ابدع ‌البدایع و قطوف الربیع شناخته می شود که هر دو از بهترین منابع شناخت علوم فصاحت، بلاغت و صنایع ادبی محسوب می شوند. نگارش ابدع البدایع مصادف با نهضت مشروطیت بوده است و ذکر صنایعی که در کتب قدیم تر به آنها اشاره ای نشده، شواهدی از شعر فارسی برای صنایع بدیعی و توجه به ویژگیهای لفظی قرآن کریم از ویژگی های این کتاب به شمار می رود. کتاب حاضر که از حیث جامعیت صنایع بدیعی و تعدد و تنوع شواهد اهمیت بسیاری دارد، به اهتمام حسین جعفری و با مقدمه ای از جلیل تجیل در سال 1377 توسط انتشارات احرار در دسترس علاقمندان قرار گرفت.

شعر دوره سقوط با ویژگی‌های خاص در تاریخ ادب عربی معرفی شده است. تقلید و تکرار و عدم نوآوری شعرا، رشد کمی شعر، معماگویی، بازی با حروف و کلمات، و استعمال بیش از حد صنایع بدیعی، از جمله صفاتی است که شعر دوره سقوط را به آن متصف نموده‌اند. شرف الدین انصاری از شعرای قرن هفتم این دوره است. اغراض شعری او به مدح اختصاص یافته و فقط سه مورد رثاء در کل دیوان او ملاحظه می‌شود. او ابیات امرؤالقیس، متنبی، ابوتمام، کعب بن زهیر و عمربن ربیعه را تضمین نموده، و همه تضمین‌ها از یک سطح برخوردار نیستند بلکه بعضی از آنها نقد پذیرند. زهدیات در شعر او از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است، که این امر به زمان شاعر و روحیه فردیش باز می‌گردد. اصطلاحات عروضی به کار رفته در شعرش و معماهای رد و بدل شده بین او و پدرش، از تأثیر او از عوامل سقوط حکایت می‌کند. اقتباس‌های قرآنی در اشعار او بسیارند. بعضی از این اقتباس‌ها به علت تکرار و کثرت، قوه خیال شاعر را تحت تأثیر قرارداده است، ولی برخلاف دیگر شعرا ایات محدود به سوره‌های خاصی نیست و از پراکندگی خوبی برخوردار است. اقتباس از آیات سوره شمس و نازعات به عنوان نمونه بارز اقتباس در شعر عربی مشهور گشته است. در مدائح نبوی او برخلاف دیگر بدیعه سرایان تاریخ و حدیث و روایت کمتر به چشم می‌خورد، علاوه بر اینکه اهل بیت (ع) در کنار پیامبر (ص) مورد توجه قرار گرفته است..

احمد شوقي شاعري است كه عصر او مشحون از مسايل مهم سياسي و اجتماعي مذهبي است. ديوان او مي‌تواند مرجعي قوي براي تاريخ معاصر جهان عرب به خصوص كشور مصر در نظر گرفته شود. همسو با موضع گيري‌هاي سياسي اجتماعي شوقي ديدگاه مذهبي او قابل مطالعه و مداقه است او شخصيت جامعه مصر را تركيبي از تاريخ ملي عصر "فراعنه" و هويت اسلامي آن مي‌داند. در مقايسه آن دو، با برتري دادن اسلام معتقد است كه دين پيوسته عامل اساسي براي رسيدن به تمدن و دست يافتن به مكارم اخلاق بوده است. واژه‌هاي قرآن، اصطلاحات ديني بر اشعار او هاله‌اي از دين كشيده است. شوقي آنچنان به پيامبر (ص) عشق مي‌ورزد كه خوانندگان نهج البرده را وا مي‌دارد تا نسبت به اخلاص او گواهي دهند. با اين همه دوگانگي گفتار و رفتار ديني‌اش حاكي از تاثير محيط زندگي بر شخصيت اوست.