نخستین دریچه به سوی اشیاء مدرن فرنگ از آبهای نیلگون خلیج فارس باز شد. به تصریح وقایعنگاران، غریزه سودجویی، سودای تحقیق و دست یافتن به دانش، خوابانیدن آتش کنجکاوی، میل بازاریابی و پراکندن آرای دینی به عشق پاداش آن جهانی همه از انگیزههایی است که بازرگانان، دانشپژوهان، جهانگردان و مبلغان مذهبی ار از قدیمترین زمانها و از دورافتادهترین نقاط مغرب به سوی ایران کشانید.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
مجموعه حاضر مشتمل است بر، ترجمه پنج مقاله مستقل از نویسندگان و محققان اروپایی که در باره جنوب ایران به نگارش درآوردهاند .عناوین مطالب و مقالات این مجموعه عبارتاند از1 : میرمهنا و هلندیها :نمونههایی از راهزنی دریایی در خلیج فارس اثر ((جان پری))2 . سفرنامه بوشهر از ((جیمز بیلی فریزر))3 . سفرنامه جنوب ایران به قلم ((سرهنگ لوئیس پلی)). 4 گذری به شهر دریاها، اثر ((برادلی برت))5 . سیاست انگلستان در خلیج فارس از ((ملکم یاپ))6 . کارنامه فرهنگی حاج رجب مصلحیان، بازرگان، فرهنگ دوست و بانی چاپ کتاب حاضر همراه با تصاویری از او و آثار خیریه و نامههای تقدیرآمیز به ایشان.
وطن در غزلیات صائب رفتهرفته رنگ اقلیمی و بومی مییافت و اصفهان از هر واژه او سرکشید؛ ولی از گستردگی اندیشه وی نکاست؛ چراکه وطنپرستی حتی در صبغه اقلیمی آن هم با جهانبینی وسیع منافات ندارد. ترکیبات و تشبیهاتی مثل کوچه باغ زلف، چشم کبود، مژگان زرین، نرگس نیلوفری، چادر شکوفه، چشم سبز و هزاران ترکیب و استعاره و تشبیه دیگر که فصل مفصلی را دربر میگیرد، مولود اندیشه صائباند. این هر دو بخش عام یا خاص در اصفهان تاریخچههایی از خود بر جای گذاشتهاند که با جامعه روزگار صائب و پیش از آن و در بعدی وسیع با ایران همبستگی دارند. در این کتاب به جنبههایی از حضور اصفهان در شعر صائب پرداخته شده است.