شعر فارسی علاوه بر آنکه نمایانگر اندیشهها و احساسات شاعران است، تجلّیگاه افکار، اعتقادات، آداب، رسوم و فرهنگ حاکم بر جامعه ایشان نیز هست. از اینرو بررسی عناصر فرهنگ عامّه در شعر شاعران، از دو دیدگاه قابل توجه و حائز اهمّیت است: یکی استخراج ویژگیهای فرهنگی این عناصر از خلال شعر شاعران، و دیگر نقد و بررسی شیوه بهرهگیری شاعران از این عناصر در هنرپردازیهای شاعرانه خویش. از جمله این عناصر که در فرهنگ همه ملل جهان رواج گستردهای دارد، عنصر چشمزخم است. شواهد بسیاری درباره این عنصر اعتقادی و فرهنگی بشر، در افسانههای قدیمی ملل، متون دینی و پایگاههای اینترنتی معاصر وجود دارد. در متون شعری فارسی نیز درباره چشمزخم، ابیات و شواهد متنوّع و بسیاری میتوان یافت که تنوّع آنها، حاکی از اهمّیت فرهنگی و ادبی ویژه این عنصر در متون ادبی است. بررسی دواوین شاعران بزرگ زبان و ادبیات فارسی، نشان میدهد عنصر چشمزخم از وجوه گوناگون، مورد توجه ایشان قرار گرفته است و شاعران با باریکاندیشیهای خود، مفاهیم جدیدی را در این زمینه آفریدهاند که پیش از آنان سابقهای نداشته است.
این مجموعه دربرگیرندهی 65 مقالهی دومین همایش پژوهشهای ادبی است. این همایش در سال 1381 به همت مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس و با همکاری انجمن استادان زبان و ادبیات فارسی و دانشگاه الزهرا برگزار گردید. مقالات عرضه شده در این مجموعه "زبان و ادبیات ایران باستان"، "ادبیات فارسی کلاسیک"، "ادبیات معاصر"، "زیباشناسی و بلاغت"، "نقد ادبی و ادبیات تطبیقی"، "زبان و ادبیات فارسی در خارج از مرزها"، "مطالعات زبانشناسی".
کتاب قرائت فارسی و دستور زبان برای سال دوم دبیرستانها، طبق برنامه جدید وزارت فرهنگ و تصویب شورای عالی کتب درسی و تالیف سعید نفیسی، محمدعلی روحانی، محمد نصرالله، دکتر مهدی محقق است که در سال 1338 منتشر شده است.
برگزاری جشن و عید از ویژگیهای فرهنگ همه جامعهها از کهنترین زمانها تا به امروز است. همه ملتها، اقوام، ایلات و در همه سرزمینها، روزهایی از سال را جشن میگیرند. بررسی و شناخت جشنها و آیینها که در شمار فرهنگ عامه است، یکی از زمینههای پژوهش مردمشناختی است. این کتاب در سه بخش به آیینها و جشنهای کهن در ایران امروز بر اساس پژوهش مردمشناختی پرداخته است. در بخش اول از جشنها و آیینهای کهنی سخن رفته که گذشت روزگاران و دگرگونیهای سیاسی و اجتماعی سدهها آنها را به فراموشی نسپرده و در همه قشرها و گروهها و با سازگاری با دگرگونیهای فنی و صنعتی امروز برگزار میشود که عبارتند از: نوروز، مهرگان و یلدا. در بخش دوم به جشنهایی پرداخته شده که در برخی از شهرهای ایران هنوز هم برگزار میشود که عبارتند از: جشن تیرگان و جشن سده. گفتارهای بخش سوم شرح و گزارش سه آیین از سه کیش و مذهب زردشتی، ارمنی و شیعه است. آیینهایی کهن که در پیوند با ویژگیهای جغرافیایی، تاریخی و مذهبی در سه جای کوهستانی شهرهای یزد، ماکو و کاشان برگزار میگردد.
سیر شعر فارسی و نقد آن از حرکت و نگرش پویا و در عین حال متنوع و متغیر آن برکنار نمانده است؛ چنانکه گاهی اندیشهها و نظرهای منتقدان و متفکران را با قوت تمام به خود جلب کرده و به تأمل و تدبرهای دقیق و توقفهای طولانی در برابر خود وااشته است. کوشش نویسنده در این اثر بر آن بوده که سیر کلی این آرا و اندیشهها را در نقد شعر فارسی استخراج کند. از آنجا که بیشترین مجادلات و مباحثات منتقدان شعر فارسی در سده اخیر و بهویژه بعد از دوران مشروطه در ایران روی داده است و یکی از مهمترین تحولات دنیای شعر و شاعری و نقد و سخنوری فارسی در این روزگار رخ نموده است، پایه اصلی این کتاب بر بررسی این آرا و تحولات از دوره مشروطه تا سال 1332 هجری شمسی گذاشته شده است.