کتابخانه مجازی ادبیات

کتاب حاضر، رساله ایست مختصر ولی مفید برای آشنایی با تاریخ نقاشی و همگامی این هنر با سخنوری در ایران. نویسنده کتاب، یک پژوهنده و سرشناس تاجیکی است که زبان مادری اش فارسی است و با ادبیات فارسی دری آشنایی دارد. از این رو درک زیبایی شناختی وی بر پایه برداشت هایش از محتوای ادبی نقاشی ها استوار شده است. ضمناً در این رساله پژوهشی نویسنده به منابع و آثاری دسترسی داشته است که نه فقط برای خوانندگان ایرانی بلکه برای پژوهندگان مغرب زمین تازگی دارد.

کتاب حاضر، در دو بخش با عنوان های: 1. جامعه شناسی هنر و ادبیات 2. مثلث هنر (فردوسی – نیما – شهریار) دو وظیفه مهم را پیش روی خود دارد: نخست – مطالعه اجمالی "جامعه شناسی ادبیات" به عنوان دانشی نوبنیاد و جوان که گذشته از ارزش و اعتبار علمی و ادبی، نقشی بس مهم در قلمرو روشنگری و تسریع تکامل تاریخی، فکری و فرهنگی، به سهم خود ایفا می کند؛ دوم – نظری سریع از زاویه جامعه شناسی هنر، در بخشی از شعر سنتی و نو، و درست تر، نگاهی به هنر و خلاقیت فردوسی، نیما و شهریار. مسلما کتاب حاضر نظری و گذری است پرشتاب به قلمرو هنر و ادب از سویی و جامعه شناسی از سوی دیگر، که هریک از این دو زمینه خود به تنهایی دریایی گسترده و ژرف است؛ از اینرو گفتنی است که کتاب حاضر با اینکه بر شناخت بستگی های متقابل هنر و اجتماع بویژه در بخش نخست تاکید می ورزد، اگر بسیار خوشبین باشیم قطره ای است از دریا و تشنگان دانش و هنر و دوستداران فرهنگ و ادب را به هیچوجه سیراب نمی نماید، ولی اگر بتواند بر تشنگی آنان بیفزاید و روشنگر جهتی نو در زمینه بررسی و شناخت شعر و ادب باشد مولف عالی ترین پاداش خود را دریافت کرده است

آنچه در شعر معاصر صورت گرفته است، نشان می‌دهد این عرصه از دو مشخصه جالب توجه برخوردار است: الف) دستاوردهای افتخارآمیز شعر در نواندیشی‌هایش که با طرح حق و حضور و شأن انسان همراه است؛ ب) وجود برخی از عوامل و عناصر و زمینه‌های بازدارنده و کهنه و سنتی که با ارزش‌های نو هماهنگ نیست و به میزان همین ناهماهنگی نیز «درک حضور دیگری» را دشوار یا محدود می‌سازد. این آمیختگی و دوگانگی از همان هویت ویژه فرهنگی نتیجه می‌شود که درون شاعران ما نیز شکل گرفته و به گونه‌ای تجربی در زبان آنها متبلور شده است. رویکرد تازه به درک حضور دیگری و طرح مسائل انسانی و گرایش به ارزش‌های جمعی و فردی انسانی، یک نواندیشی تفکیک‌ناپذیر از شعر معاصر بوده است. آنچه نویسنده در این کتاب به آن پرداخته، درک تصویری است که از انسان در اشعار کهن تا امروز ایران ارائه شده است. نویسنده در این مسیر به شباهت و تفاوت‌هایی که میان درک و دریافت شاعران معاصر از این قضیه وجود داشته، پرداخته و سیر تکامل اندیشه مدرن در جهان نیز از جمله مسائلی است که مورد تجزیه و تحلیل وی قرار گرفته است. در این راستا شاعران کلاسیک و چهار شاعر معاصر (نیما، شاملو، اخوان، فرخزاد) زیر ذره‌بین محمد مختاری قرار گرفته‌اند و درک حضور دیگری، مسائل متنوع انسانی و ارزش‌های جمعی و فردی، به عنوان عاملی تفکیک‌ناپذیر از شعر معاصر مطرح شده‌اند.

موضوع کتاب، هفتاد سال شعر عاشقانه معاصر و تحلیلی از ذهنیت غنایی معاصر و گزینه شعر 200 شاعر از سال 1300تا 1370 است. مولف برآن بوده است تا حوزه گزینش را تمام کتابهای "شعر معاصر" قرار دهد که از زمان سرایش "افسانه" تا پایان تابستان سال 70 (زمان چاپ این کتاب) چاپ و نشر شده است. به نظر مولف این یکی از راه های موثر برای درک حضور همه گونه‌های شعر هفتاد ساله با همه ویژگیهایش می‌تواند باشد. نحوه فراهم آمدن و تنظیم کتاب نیز چنین بوده است که به یاری فهرست‌ها، کتابشناسی‌ها، مجموعه‌ها و مجله‌های موجود، فهرستی از مجموع شاعران معاصر تهیه شده که به دو گونه شاعر راهبر بوده است: شاعران با کتاب؛ شاعران بی‌کتاب. منبع اصلی و حوزه گزینش شعر عاشقانه در این "گزینه" شاعران دسته نخست اند. یعنی کسانی که کتابشان چاپ شده است.