فریدالدین عطار (م 627ق)، علاوه بر مثنویهای متعالی و برجسته خویش در غزل نیز مبتکر شیوه و بیان خاصی است که در سیر تکاملی غزل فارسی و به خصوص غزل عرفانی بسیار مؤثر بوده است. غزل عطار از حیث تکنیکهای بیانی، جوهره و محتوای شعری و تنوع موضوعات مختلف در شعر فارسی از برجستگی و اهمیت ویژهای برخوردار است. موضوعات عرفانی، قلندریات، وصف، تغزل، بیان تجارب و احوال درونی، پند و اندرز از جمله موضوعات گوناگون غزلیات او به شمار میرود؛ همچنین متنوع ترین، ابتکاریترین و برجستهترین تعبیرات رندی و قلندری را نیز در غزلیات عطار میتوان مشاهده کرد. در این مقاله ضمن تقسیمبندی موضوعی غزلیات عطار، به نقد و بررسی ویژگیهای بارز و برجسته این غزلها بهویژه از حیث مفهوم و محتوا خواهیم پرداخت.
مجموعه گفت و شنودهایی که با نام "در مکتب استاد" تقدیم خواننده می شود، در دو بخش مستقلی که مستخرج از تقریرات حضوری سید محمد حسین شهریار می باشد. تنظیم یافته است. در بخش نخست علاوه بر آخرین نظرات استاد در زمینه های مختلف شعری ابهامات و تشبیهات و لغات دشوار "حیدر بابایه سلام" و "سهندیه" و دیگر اشعار ترکی مورد بررسی قرار گرفته و دو غزل فارسی از غزلیات عرفانی با افاضت ایشان تفسیر شده است. بخش دوم اختصاص به شرح برخی از ابیات حافظ دارد که قبلا به شکل جداگانه ای چاپ و منتشر شده بود.
کتاب منظومات راز و نیاز از حسین حزین بروجردی مشتمل بر دوازده راز و نیاز – دوازده حکایت بانضمام تعدادی غزل عرفانی است که در سال 1363 چاپ شده است. بعضی از عناوین آن عبارتند از: راز و نیاز و سرگذشت شیخ خرقانی با غلام سلطان محمود؛ راز و نیاز و حکایت حضرت یوسف صدیق، راز و نیاز و حکایت سیمرغ و پیشه، راز و نیاز و ابراهیم ادهم در طواف حرم و ...
هدف از تدوین کتاب حاضر بررسی اصطلاحات عرفانی دیوان شمس و تاملی در افکار و اندیشههای مولاناست. با مطالعه این اثر میتوان با سیر تفکرات و ابتکارات ذهنی و زبانی مولانا آشنا شد. از آن جا که این اثر دربرگیرنده افکار و دیدگاههای عرفای مشهور قبل و بعد از عصر مولاناست، برای خوانندگان امکان مقایسه تفکرات مولانا با دیدگاه¬های سایر عرفا به راحتی امکانپذیر خواهد بود. اصطلاحات و مفاهیم عرفانی دیوان شمس به شیوه فرهنگ با نظم الفبایی تدوین شده است و دربرگیرنده کلیه مفاهیم و اصطلاحاتی است که در عرفانی بودن آن ها شک و تردید نیست و عرفا آن ها را در ردیف اصطلاحات حتمی و مسلم خویش به کار گرفتهاند و واژههایی را که به گونهای مستقیم و غیر مستقیم با مفاهیم عرفانی ارتباط تنگاتنگ دارند، نیز شامل میشود. شمارهگذاری اشعار متن بر اساس نسخه دیوان کلیات شمس اثر بدیع الزمان فروزانفر صورت گرفته است و معانی و توصیفات تمامی اصطلاحات عرفانی از متن کتب معروف و مستند عرفانی انتخاب شده است.
فرهاد يکي از معروفترين و محبوبترين شخصيتهاي داستاني در نزد فارسي زبانان است که همواره نمادي از عاشق پاکباخته و واقعي بوده است. با وجود اين، شخصيت او در هالهاي از ابهام قرار دارد و اطلاع درستي از او در دسترس نيست. به نظر ميرسد فرهاد، نمادي اشکاني باشد که براي دفاع از فرهنگ اشکاني در برابر ساسانيان، در دنياي قصه قدم نهاده است؛ محبوبيت او در ذهن ايرانيان باعث شده که حتي تاريخنويسان نيز او را شخصيتي تاريخي بپندارند. در اين مقاله شخصيت افسانهاي و يا واقعي «فرهاد» با توجه به منظومه خسرو و شيرين نظامي و منابع تاريخي موجود بررسي شده است.