این مقاله نخستین مرتبه در مجله معروف اردو زبان بنام «اردو» چاپ اورنگ آباد (هند) شماره ماه اوریل 1922 میلادی انتشار یافت و بعد از آن در سال 1942 م. در کتابی به عنوان «چهار مقاله بر فردوسی» در دهلی چاپ شد. سپس در سال 1968 م. در کتابی بنام «مقالات محمد شیرانی، (جلد چهارم) در لاهور منتشر گردید.
این مجموعه شامل تمام شاهنامه است که برای راحتی خوانندگان جوان که به تاریخ و تمدن کشور خود علاقه دارند و می خواهند با شاهنامه آشنا شوند، به نثر ساده برگردانده شده و در سه بخش شامل: 1. بخش اساطیر 2. بخش پهلوانی 3. بخش تاریخی تنظیم شده است. بخش اساطیر از پادشاهی کیومرث شروع شده و تا مرگ فریدون ادامه دارد. بخش پهلوانی از پادشاهی منوچهر و ظهور خاندان سام شروع می شود و تا مرگ رستم و فرزندش فرامرز ادامه دارد و بخش تاریخی که با پادشاهی بهمن فرزند اسفندیار شروع شده تا مرگ یزدگرد و تسلط عربها بر ایران ادامه می یابد.
رستم و سهراب یکی از داستانهای غم انگیز شاهنامه است و داستان مرگ سهراب جوان را به تصویر میکشد که بر اثر جنگ با رستم، به دست پدر کشته میشود. سهراب پهلوان افسانهای در شاهنامه است که پدرش رستم و مادرش تهمینه دختر شاه سمنگان است. سهراب با سپاه تورانیان به نبرد ایران آمد و در جنگی تنبهتن با رستم کشته شد، درحالیکه همدیگر را نمیشناختند. تراژدی رستم و سهراب، تراژدی بیخبری است. کتاب حاضر شامل این عناوین است: فصل اول: حماسه ها، ساختار حماسه، خصوصیات عمده شعر حماسی فصل دوم: مختصات شاهنامه، دوره اساطیری، دوره پهلوانی، دوره تاریخی، حماسه سرایی پس از فردوسی فصل سوم: اسطوره چیست؟ حماسه و تراژدی، حماسه ها و اساطیر بابلی و سومری، حماسه گیل گمش، مهابهاراتا (حماسه ای از هند)، رامایانا، هومر و ایلیاد و اودیسه، انه اید (حماسه ای از روم)، دیگر حماسه های اروپایی، اعراب و حماسه فصل چهارم: سه دیدگاه بر حماسه رستم و سهراب، 1.دیدگاه استاد منوچهر مرتضوی، 2.دیدگاه استاد زرین کوب، 3.دیدگاه استاد مینوی، متن داستان رستم و سهراب.
این کتاب دربرگیرنده مقالات معروف پرفسور محمود شیرانی، ادیب و محقق فقید پاکستانی است. مترجم کتاب در پیشگفتار خود نگاه گستردهای به زندگانی پرفسور شیرانی انداخته و نوشتهها و پژوهشهای ادبی و شیوه کار او و خدمات ارزندهاش را در معرفی ادبیات پارسی تحلیل کرده است. این مقالات عمدتاً جنبه تحقیقی دارد و برای محققان و دانشپژوهان ادب فارسی سودمند است؛ بهویژه که به خامه ادیب و دانشمندی غیرایرانی نوشته است. اما برای عامه مشتاقان فردوسی نیز اگر که ورود در بحثهای لغوی و استدلالهای سبکشناسی و مانند آن مایه ملالت آنان نگردد، مفید خواهد بود؛ بهویژه که کتاب مشحون از ابیات ناب و حکمتآموز فردوسی در زمینههای گوناگون است. برخی از عناوین کتاب به این شرح است: فردوسی شاعر جاودانه ایران، شرح احوال فردوسی از شاهنامه، علل و زمان نظم شاهنامه، هجویه سلطان محمود غزنوی، مذهب فردوسی، یوسف و زلیخای فردوسی و ... .
این کتاب بر حیات و محیط زندگانی فردوسی و سلطان محمود و بسا از مسائل ادبی و لسانی خراسان، روشنی شایانی میاندازد و مباحثی دارد که برای محققان ادب دری سودمند است. این کتاب دربرگیرنده چهار مقاله به این ترتیب از محمودخان شیرانی به زبان اردو است که توسط عبدالحی حبیبی ترجمه شدهاند: علل نظم و عصر سرودن شاهنامه، هجو سلطان محمود غزنوی، مذهب فردوسی و یوسف و زلیخای فردوسی.