در اين مقاله ابتدا دو نوع وزن عروضي (کمي) و تکيهاي ـ هجايي در فارسي و گيلکي به صورت تطبيقي بررسي شده، سپس ويژگيهاي ترانه در آنها مورد توجه قرار گرفته است. علاوه بر اين، به اين نکته نيز اشاره شده است که گويش گيلکي به خاطر نداشتن گونه معيار و به علت ويژگيهاي خاص دستگاه مصوتي آن، اصولا مناسب وزن عروضي نيست و اشعاري که به وزن عروضي در اين گويش سروده شده، اصول شعر عروضي در آنها، معيار يا يک دست نشده است و اين همه، سبب شده است تا تمام اين اشعار عملا در قالبهاي وزن تکيهاي ـ هجايي، يعني وزن اصيل و قديم رايج در تمام گويشهاي ايراني قرار بگيرند.
این کتاب شامل بیش از هزاردوبیتی (ترانه) بومی گیلان با ترجمه روان و آوانویسی لاتین همراه با مقدمهای محققانه و سودمند است. در بخش دوبیتیها نخست به بررسی ویژگیهای آن از جمله وزن، قافیه، ردیف، ساختار لفظی و معنوی، مضامین، زیباشناسی و بیان و بدیع پرداخته شده و آنگاه ترانهها به ترتیب الفبا بر اساس آخرین حرف مصراع اول درج شده و تعداد دوبیتیها هزارتاست. در پایان نیز واژهنامهای شامل واژههای اصیل این دفتر با معنی فارسی و آوانویسی تدوین شده است.
ابیات یا سرودههای عامیانه داستانی یکی از شعبههای مهم فرهنگ محلی کردی به شمار میرود و گردآوری این سرودها از دیدگاههای گوناگون سودمند است. یکی از بیتهای ارزنده و غنی از نظر فولکلور «بیت سعید و میرسیفالدین بیگ» است. از آنجا که این روایت سایه روشن و فرازونشیب زندگی یک سوار کرد یا یک انسان را مجسم میکند، از اهمیت خاصی برخوردار است؛ بهویژه اگر این نکته مدنظر قرار گیرد که گوینده داستان یک فرد درسخوانده نیست که از راه مطالعه و کتابخوانی و نویسندگی در شیوه داستانپردازی تخصص و توانایی کسب کرده باشد. در این کتاب این منظومه با مقدمهای مفصل درباره داستان آن و همچنین ضبط کردی و ترجمه فارسی آورده شده است.
بخش آغازین کتاب گفت و گویی است با "علی اشرف صادقی "درباره زندگی، تحصیلات و پرسشهایی درباره زبان شناسی .در بخشهای بعدی مقالات تحقیقی درباره مسائل گوناگون زبان فارسی یا گویشها و لهجههای ایرانی به طبع رسیده است .عناوین مقالات عبارتاند از" :نحو و واج شناسی/ محرم اسلامی"، "نقشهای نحوی در زبان فارسی/ پیروز ایزدی"، "کسره اضافه از دیدگاه معنایی/ محمود بی جی خان"، "فعلهای کمکی در زبان دری [فارسی افغانستان]/ باریس آستروفسکی/ ترجمه محسن شجاعی"، "ترکیب از دیدگاه نظریه نحوی ایکس تیره/ علاءالدین طباطبایی"، "مقایسه امتداد هجاها و مصوتها در فارسی گفتاری، شعر رسمی و شعر عامیانه فارسی/ امید طبیبزاده"، "بررسی فرآیند تشدید در زبان فارسی/ عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا "و "دستگاه فعل در گویش دشتی با نگاهی به فارسی میانه، جدید و نو/ مهرداد نغزگوی کهن ."
این کتاب دربرگیرنده نوشتارهایی درباره زبانشناسی ایرانی است که به مناسبت انتشار یادنامهای برای استاد دکتر علیاشرف صادقی منتشر شده است. در ابتدای کتاب گفتگویی مفصل با ایشان آورده شده که از مباحث مختلفی از زندگی و آثار علمی و زبانشناسی ایرانی سخن به میان آمده است. دیگر نوشتارهای کتاب به این ترتیب است: نحو و واجشناسی/ محرم اسلامی، نقشهای نحوی در زبان فارسی: مطالعهای در چارچوب نظریه نقشگرای مارتینه/ پیروز ایزدی، کسره اضافه از دیدگاه معنایی/ محمد بیجنخان، فعلهای کمکی در زبان دری فارسی افغانستان/ باریس آستروفسکی؛ ترجمه محسن شجاعی، ترکیب از دیدگاه نظریه نحوی ایکس تیره/ علاءالدین طباطبایی، مقایسه امتداد هجاها و مصوتها در فارسی گفتاری، شعر رسمی و شعر عامیانه فارسی/ امید طبیبزاده، بررسی فرآیند تشدید در زبان فارسی/ عالیه کرد زعفرانلو کامبوزیا، دستگاه فعل در گویش دشتی با نگاهی به فارسی میانه، جدید و نو/ مهرداد نغزگوی کهن.