کتابخانه مجازی ادبیات

میرزا عبدالله در مقدمه کتاب، درباره انگیزه تالیف آن سخن گفته است. وی به مناسبت جشن نهم ربیع و فلسفه وجودی آن صحبت شده است. هرکسی مطلبی گفته و افندی نیز مطالبی اظهار کرده است. در این وقت شاه از وی خواسته است تا در این زمینه، کتاب ویژه ای بنگارد. وی نیز مدتی وقت صرف کرده و عاقبت این کتاب را به جهت شاه تالیف کرده و نام آن را نیز تحفه فیروزیه شجاعیه به جهت سده سنیه سلطان حسینیه گذاشته است. در واقع موضوع کتاب، در اطراف شخصیت فردی ایرانی با نام فیروز و مکنی به ابولولو است که طی جنگهای اعراب و ایران به اسارت درآمده و به نوعی در اختیار مغیره بن شعبه قرار گرفته است. وی به دلیل تخصص فنی خود، به خواهش مغیره و به رغم انکار خلیفه دوم که بردگان ایرانی را به ایران راه نمی داد، به مدینه راه یافت. بر اساس نقل تمامی متونی که شرح برخورد وی با خلیفه را آورده اند، او نسبت به پولی که مغیره از او می گرفت، اعتراض داشت و اعتراض خود را به خلیفه نیز منعکس کرد. خلیفه مبلغ مذکور را زیاد ندانست و اعتراض او را رد کرد. چند روز بعد فیروز در مسجد به خلیفه حمله و او را مجروح کرد که منجر به مرگ خلیفه شد. به دنبال آن، عبیدالله فرزند عمر، سه نفر از جمله همسر فیروز و نیز هرمزان فرمانده ایرانی اسیر شده که به مدینه آورده شد و در آنجا مسلمان گردید، به قتل رساند و عثمان نیز او را قصاص نکرد که سخن مورد اعتراض امام علی (ع) قرار گرفت...

مجموعه حاضر تحقیق و تدوینی است در زمینه "تاریخ‌نگاری "و "منابع تاریخی "عصر صفویه .ابتدای کتاب مبحثی اجمالی است درباره مقوله "تاریخ‌نگاری " که در آن به روند شکل‌گیری "تاریخ نگاری اسلامی عربی "و "تاریخ نگاری ایرانی"، خاصه ویژگی‌های تاریخ نگاری عصر صفویه اشاره شده است . آن‌گاه منابع تاریخی ایران در عصر صفویه طی قرون دهم و یازدهم و دهه‌های نخستین قرن دوازدهم هجری قمری در اشکال مختلف معرفی می‌شود که عبارت‌اند از :تاریخ عمومی، تاریخ محلی، تک نگاری، تراجم احوال و حسب حال‌نویسی، تذکره‌ها و حماسه‌های تاریخی و نوشته‌های اداری که بسیاری از آنها به چاپ رسیده و تعداد زیادی همچنان به صورت نسخه خطی نگهداری می‌شوند .در ادامه، شرحی از سفرنامه‌ها و آثار مختلف اروپاییان با این ترتیب، فراهم می‌آید : ایتالیایی‌ها ;پرتغالی‌ها و اسپانیولی‌ها ;انگلیسی‌ها ;هلندی‌ها ;آلمانی‌ها ; فرانسوی‌ها ;لهستانی‌ها ;ماموران و سیاحان روسی .سپس منابع مربوط به تاریخ ایران اواخر صفویه و دوران افاغنه، شامل منابع فارسی، ارمنی، گرجی و اروپایی معرفی و شرحی در باب عوامل انقراض صفویه ذکر می‌شود .منابع هندی، تورانی و ترکی نیز در بخش پایانی منابع و متون صفوی معرفی و بررسی شده است .در بخش دیگری از کتاب، کتاب شناسی توصیفی تحقیقات و نوشته‌های جدید درباره سلسله صفویه در دو قسمت فراهم آمده است1 : نوشته‌های اصلی شامل نوشته‌های فارسی و ترجمه، ماخذ خارجی، پایان نامه‌ها، مقالات فارسی و خارجی، 2 منابع فرعی مشتمل بر منابع فارسی و خارجی و منابع عمومی است .کتاب همچنین شامل این پیوست‌هاست :اجداد صفویان، نهضت صفویان، خلاصه اقدامات شاه اسماعیل، صفویه پژوهان خارجی، صفویه پژوهان داخلی، فهرست منابع، شجره‌نامه‌ها، عکس‌هایی از شاهان صفوی، نقشه‌هایی از قلمرو صفویان، فهرست اعلام و تکمله .

از چند و چون شعر فارسی (ایرانی) پیش از اسلام آگاهی چندانی نداریم و در دوره اسلامی، هنگامی که شعر دری آغاز می شود، از نخستین نمونه هایی که در دست هست، نشانه های فراوان در حوزه مشابهت ها و همانندیها را بدوگونه می توان مورد بررسی قرار داد: اگر مثل بعضی از ناقدان معاصر که اندک شباهت لفظی را تا مرز سرقت و اخذ پیش می برند، بیندیشیم، می توانیم نیمی و بیشتر از نیمی تصویرها و خیالهای شاعران ایرانی را گرفته شده از تصویرها و خیالهای شاعران عرب بدانیم زیرا مشابهت به حدی است که قابل انکار نیست، اما اگر بپذیریم که در محیط فرهنگی مشترک و در حوزه اجتماعی خاصی – که ارتباط های معنوی دارای وسیع ترین مفهوم است – این گونه مشابهت ها امری طبیعی است؛ فقط می توانیم از مشابهت موجود سخن بگوییم بی آنکه این مشابهت را از راه بحث سرقات تفسیر و توجیه کرده باشیم...

حزین لاهیجی از شاعران غزل‌سرای سبک هندی در سده دوازدهم هجری است و باید او را آخرین شعله پرفروغ این سبک در تاریخ ادبیات فارسی دانست. بخشی از این کتاب شامل معرفی این شاعر برجسته و ارائه گزیده‌ای از آثار اوست. افزون بر این نویسنده با توجه به اینکه شعر حزین در زمان خود مورد بررسی‌ها و نقدهای بسیاری قرار گرفت که حاکی از دقت نظر، دانش عمیق و نکته‌سنجی بسیار هستند و تاریخ ادبیات دوره اسلامی نظیری نداشته‌اند، کوشیده تا به عنوان دریچه‌ای بر آفاق نقد ادبی آن دوره و دوره‌های بعد از او، مروری داشته باشد بر کم و کیف کار این ناقدان و این بخش به گفته نویسنده، شاید مهم‌ترین بخش این کتاب باشد.