کتابخانه مجازی ادبیات

چون پایه این دفتر بر تلاشی "نمادین" است و خواست انجامین: نمودن "نماد" است نه شکافتن آن، و نمایش راز است نه گشایش آن، و این دفتر، نه از پی پزوهش در آثار نظامی است که برای نمایش "نماد" است، تا برانگیزاننده اندیشه پژوهشگران گردد از این رو باز نمودن نکته هایی اجتماعی، بایسته می نماید. نکته در خور نگاه اینست که: بیشتر پژوهشگران روزگار ما، جهان و رویدادهای گذشته را با ترازوی قرن نوزدهم و بیستم می سنجند و با حال و کار گذشتگان، از این دریچه نگاه می کنند و به ناچار همه می لغزند و لغزیده اند و سبب گمرهی های فراوان نسلهای جوان روزگار ما شده اند. اگر به این نکته توجه داشته باشیم و هر پدیده را با ترازوی زمان خودش بسنجیم، کهر بهنجار انجام داده این و جدول ارزشهای ویژه ای برایمان پدیدار می گردد. خردمندانی چون نظامی، در دل تاریکی زیسته اند و با تلاشی پیکارگونه روزنه هایی به سوی روشنایی باز کرده اند. گاه در میان سخنانشان بدسگالیهایی به چشم می خورد که هول انگیز است و اگر با چشم باز و با شناخت روزگار آنان و با ترازوی زمانشان، آنها را ننگریم و نسنجیم درباره آنان ستمکارانه داوری کرده ایم...

در فن آرایش سخن و صنایع بدیعی "سوال و جواب" را یکی از محسنات بدیع معنوی به شمار آورده اند و آن چنان است که شاعر در بیتی و یا چند بیت و یا بیش از آن، سخن خود را به صورت پرسش و پاسخ موضوع می کند و این تفنن ادبی، گاه چندان به درازا می‌کشد که از آغاز تا پایان یک قصیده طولانی را نیز دربر می‌گیرد. کتاب حاضر که "گفتگو در شعر فارسی" نام دارد بیشترین اشعاری را که تاکنون به شیوه پرسش و پاسخ سروده شده اند، شامل می‌شود.

نظامی در توصیف مهین بانو عمه شیرین می‌گوید: ندارد شوی و دارد کامرانی بشادی میگذارد زندگانی ز مردان بیشتر دارد سترگی مهین بانوش خوانند از بزرگی شمیرا نام دارد آن جهانگیر شمیرا را مهین بانوست تفسیر بدین ترتیب نظامی «شمیرا» را «مهین‌بانو» یعنی بانوی بزرگ معنی می‌کند. اما تا آنجا که می‌دانیم، چنین نامی اساساً در زبان ارمنی وجود ندارد و تنها نامی که شبیه باین کلمه در زبان ارمنی موجود است «شامیرام» می‌باشد. شامیرام نام ملکه مقتدر افسانه‌ای آشور است و این کلمه که در زبان فرانسه و سایر زبان‌های لاتینی سمیرامیس خوانده می‌شود، فقط در فلکلور ارمنی وجود دارد و نام زنی است که بنابر روایات افسانه‌ای در بابل و آشور بامنتهای قدرت حکمرانی می‌کرد.

خسرو و شیرین، دومین داستان منظومه است که نظامی سرودن آنرا در حدود سال 576 هجری قمری بپایان رسانیده است. خسرو و شیرین، یکی از معروف‌ترین کتاب‌های نظامی و شاید معروف‌ترین و سرشناس‌ترین کتاب‌های وی است. در این کتاب که صرفنظر از اشعار الحاقی فراوان دارای شش هزار و پانصد و دوازده بیت است ابیات سست، مضامین مبتذل و بازاری و نکات ناسنجیده و رکیک کمتر میتوان یافت. کتاب با متن‌های استادی و چیره دستی بنظم آمده و شاعر متن‌های هنرمندی خویش را در تلفیق الفاظ و عبارت و اسجاع و قوافی بکار برده است.