آنچه که بیش از هر چیز تهاجم مغولان به ایران را در خاطرهها زنده نگداشته، کشتار گسترده مردمان شهرها و روستا هاست. هنگامی که چنگیزخان در سال 619 هـ. ق تصمیم به بازگشت به مغولستان گرفت، سراسر ماوراءالنهر دستخوش تاراج و کشتار و پادگانهای مغولی و حکمرانان منصوب مغولان نیز بر آنجا حاکم شده بودند. ماوراءالنهر که جزیی از امپراتوری مغول شده بود، به زودی خصوصیات سرزمین دلخواه مغولان را یافت. طبقه نظامیان ترک خوارزمی از میان رفته و باشقاقان مغول اداره شهرهایی را که از بقایای جمعیت شهرهای نابود شده بخارا، سمرقند، ترمذ و غیره تشکیل شده بود، در دست داشتند.
ر این کتاب که از سوی "اداره کل میراث فرهنگی استان تهران "انتشار یافته تلاش شده جغرافیای تاریخی و محوطههای باستانی و بناهای تاریخی فرهنگی شهرستان "شمیران "(یکی از فرمانداریهای نه گانه تهران)، شامل "لواسان " و "رودبار قصران "به تفصیل و همراه با عکس معرفی گردد .ابتدای کتاب شامل اطلاعاتی است درباره موقعیت و اهمیت جغرافیایی شمیران، تقسیمات کشوری و فرمانداری شمیران، جغرافیای تاریخی و وجه تسمیه رودبار قصران داخل، کوهها و رودها و راههای رودبار قصران، اقوام ساکن در طبرستان قبل از مهاجرت آریاییها، تاریخ رودبار قصران از دوره آشوریها و مادها و هخامنشیان تا دوره قاجار (به ویژه دوره علویان آل بویه، غزنویان، اسماعیلیان، مرعشیان، چلاویان، جلالیان، تیموریان و آل کیا) .سپس آثار باستانی و تاریخی فرهنگی "دشت لار"، "لواسان بزرگ "و "رودبار قصران"، به ترتیب و تفکیک شهرها و روستاهای آنها معرفی شدهاند که عموما شامل محوطههای باستانی، قلعهها، امامزادهها، کاروانسراها، قبرستانها، رباطها، تپههای باستانی، مساجد و حسینیهها، حمامها، کاخها، مناظر طبیعی، باغها و سایر بناهای باستانی تاریخی است . در پایان کتاب فهرست منابع و فهرست محوطهها و بناهای تاریخی فرهنگی شمیران (لواسان و رودبار قصران)، همچنین نقشه موقعیت جغرافیایی آثار یاد شده (نقشه باستان شناسی) آمده است
جلد پنجم از نامواره دکتر محمود افشار مقاله ها و گفتارهایی است در زمینه های مربوط به تاریخ ایران، قلمرو زبان فارسی، تحقیقات ادبی، مباحث شعر فارسی، مسائل فنی زبان فارسی، عقاید سیاسی دوره قاجار، اسناد تاریخی، وضع فرهنگی و اجتماعی یزد و یادداشتها و اسنادی است که با زندگانی دکتر محمود افشار متناسب است. مقاله ها به ترتیب تاریخ دریافت آنها به چاپ رسیده است.
مغولان از همان سالهای آغازین فتوح خود در ایران با مسیحیان آسیای غربی آشنا شدند. از آن پس تا چهل سال بعد که پیروزیهای مغولان در ایران، و به طور کلی آسیای غربی ادامه یافت، کم کم مسیحیان اعم از گرجی، ارمنی و نستوری در سیاست آنان (مغولان) جایگاهی ویژه یافتند. آنان بخوبی متوجه دوگانگی جوامع مسلمان و مسیحی در آسیای غربی بودند. این دوگانگی از قرن اول هجری قمری (هفتم میلادی)، که اسلام بر آسیای غربی سلطه پیدا کرد، و مسیحیان را به زیر نفوز خود کشید، آغاز شده بود.
این مقاله تاریخ شیراز و حاکمان آن را در دوره سعدی بررسی مینماید. نویسنده این مقاله وضعیت اصفهان را که در عصر سلجوقیان بزرگ و در ادامه حکومت آنان در عصر سلاجقه عراق پایتخت ایران بوده، در اوضاع به وجود آمده در شیراز مؤثر میداند؛ زیرا با سقوط دیلمیان و برآمدن سلجوقیان، شیراز موقعیت پایتختی خود را از دست میدهد و اصفهان مرکز سیاسی ایران میشود و با توجه به اتفاقاتی که در آن دوره افتاد، فارس در روزگار نوجوانی و جوانی سعدی شاهد تکاپوی سلغریان، حاکم فارس، برای تبدیل شدن به یک قدرت درجه اول در ایران بود. این مقاله در ادامه به نقش کیش در تاریخ شیراز و سفر سعدی به کیش اشاره دارد.