کتابخانه مجازی ادبیات

محمد درخشش در مقدمه کتاب خطابه آقای سیدحسن تقی زاده می گوید: در طی سلسله سخنرانی های سال 1337 باشگاه مهرگان به علت آنکه، نهضت مشروطیت ایران قسمت مهمی از تاریخ کشور ما را تشکیل میدهد اینجانب برای روشن شدن نکات تاریک این نهضت تاریخی از دانشمند محترم جناب آقای تقی زاده درخواست نمودم مشاهدات و اطلاعات خودشان را ضمن یک یاد دو سخنرانی در باشگاه مهرگان برای معلمین بیان نمایند و بسیار از ایشان متشکرم که دعوت بنده را قبول فرمودند و در باشگاه مهرگان به ایراد یک سلسله سخنرانیهای مفید و مهم اقدام نمودند.

سرزمین کهنسال دلاوران ایران باختری از نظر جغرافیای تاریخی و تاریخ مرموز و ناشناخته است. اگر آنطور که در خارج از ایران محققانی چون هرتسفلد، دمرگان، مینورسکی، رالنسن، سر ارول استین برای بررسی گذشته های این سرزمین کوشیده اند فضلای کشور نیز توجهی ابراز می داشتند. اینک بسیاری از زوایای تاریک تاریخ چند هزارساله میهن ما روشن شده بد. نخستین کتابی که درباره لرستان به چاپ رسید مجموعه ای از غلامرضا خان والی و انیس المسافر نام داشت. کتاب مذکور در بوشهر به چاپ رسیده و مشتمل بر آگاهی هایی در مورد جانوران شکاری و فرمانروایان لر از حسین خان والی تا زمان مولف است، پس از آن باید از جغرافیای نظامی لرستان تالیف سپهبد رزم آرا نام برد که مشتمل بر جغرافیای مناطق با توجه به جنبه نظامی انها و ورود قوای دولتی به لرستان و سرکوبی عشایر این منطقه می باشد. آقایان بهمن کریمی و محمدعلی امام شوشتری نیز چند صفحه ای از کتابهای جغرافیای تاریخی غرب ایران و تاریخ جغرافیایی خوزستان را به لرستان اختصاص داده اند. با این حال تا به امروز کتابی که منحصر به تاریخ یا جغرافیای تاریخی این قسمت از ایران باختری باشد تالیف نشده است.

در این کتاب شرح حال پانزده تن از قربانیان مطبوعات آمده که در راه ابراز عقیده و به عنوان روزنامه‌نگار سرباخته‌اند. نام «مرگ ستارگان» هم که برای این کتاب انتخاب شده، بدان دلیل بوده که نویسندگان چون چراغ هدایت راهنمای اجتماع‌اند و همچون ستاره نورافشانی می‌کنند. در ابتدای کتاب مقدمه‌ای درباره روزنامه‌‌نویسی فارسی و اولین، دومین و سومین تحصن روزنامه‌نگاران آمده و سپس به ترتیب به شرح حال این افراد پرداخته شده است: سیدحسین فاطمی، سیداحمد کسروی تبریزی، شیخ محمد خیابانی، احمد دهقان، تقی ارانی، احمد آرامش، سلطان‌العلمای خراسانی، امیرمختار کریم‌پورشیرازی، میرزاجهانگیرخان شیرازی، محمد فرخی یزدی، عبدالحمید ثقفی، سیدمحمدرضا میرزاده عشقی، علی‌اکبر داور، محمد مسعود قمی و میرزا یحیی واعظ قزوینی.

علیخان قاجاردولو ملقب به ظهیرالدوله از رجال روشنفکر و خوش نام دربار ناصرالدین شاه، مظفرالدین شاه، محمدعلیشاه و احمدشاه قاجار است. اودر 16 ربیع الاول سال 1281 هجری قمری در شب تولد پیامبر(ص) مطابق با 29 مردادماه 1243 در جمال آباد شمیران به دنیا آمد. علیخان بعد از فوت پدرش محمد ناصر خان ظهیرالدوله درسال 1294 در 14 سالگی علاوه بر دریافت لقب پدر، منصب وی را هم که وزارت دربار یا ایشیک آغاسی باشی بود از شاه دریافت کرد و بجای پدر نشست. زمانی که 16 ساله شد به امر ناصرالدین شاه با دختر او فروغ الدوله(تومان آغا) که 2 سال از او بزرگ تر بود ازدواج کرد و داماد شاه شد. ظهیرالدوله بعد از مرگ ناصرالدین شاه در سال 1313 قمری تا پایان حکومت قاجار جمعا 12 بار به حکومت های مختلف نواحی ایران چون همدان، کرمانشاه، مازندران، گیلان و تهران منصوب شد. او مورد توجه و اعتماد ناصرالدین شاه بود و به نقل از محمدحسن خان گویند زماني که بیش از 23 سال نداشته بعد از ملاقات با صفی علیشاه اصفهانی، عارف وقت، به مسلک درویشان نعمت اللهی درمی آید و به اصطلاح درویشی را بر توانگری اختیار می کند و از آن به بعد لقب درباری را از خود بر می دارد و به جای ظهیرالدوله خود را صفاعلی می نامد و احوال و دارائیهای خود را نیز به مستمندان می بخشد. شیوه او در حکومت برخلاف اکثر رجال آن روزگار که به روش فئودالی و ظلم و جور و گرسنه نگاه داشتن مردم بوده همواره با عطوفت و مهربانی ذکر شده و ازاین رو درمیان مردم و علمای آن روز جایگاه والائی داشته است. ظهیرالدوله در انقلاب مشروطه از طرفداران اصلاحات و تأسیس مجلس بوده و اولین مجلس شورای مردمی را در همدان قبل از مجلس شورای ملی تأسیس کرد و از نمایندگان اصناف و پیشه وران برای اداره شهر دعوت کرد. محمدعلیشاه همزمان با به توپ بستن مجلس، خانه و خانقاه او را كه مكان مبارزين بود نیز در تهران به توپ بست و ویران کرد. ظهیرالدوله مردی خوش طبع و شاعر و هنرمند نیز بوده است و اشعاری زیبا و آثاری ادیبانه از او به یادگار مانده است. وي از مشوقان هنر بوده و انجمن اخوت به رياست وي اولين سازمان رسمي در 130 سال پيش بوده كه اولين كنسرت ها و سالت هاي هنر مثل گالري هاي نقاشي و عكاسي را در كشور داير كرد. او بسیاری از سیاستمداران را در زمانی که خلآ احزاب در ایران وجود داشت به انجمن اخوت جذب کرد ودر واقع در برابر احزاب فرنگی نمونه ایرانی خانه احزاب را تشکیل داد. انجمن اخوت همواره با تشکیل مجالس سیاسی-عرفانی و هنری در تبلیغ آزادی خواهی خصوصا در جنبس مشروطه می کوشید. ظهیرالدوله همچنین موسيقيداني برجسته بود و سازهاي ويولون و پيانو را به خوبي مي نواخت و در مساقرت به فرانسه به همراه مظفرالدين شاه كنسرتي نيز در حضور پادشاه فرانسه اجرا كرد و صفحاتي نيز پُر كرده كه اكنون در دست نيست، گویند پیش درآمد و رنگ و تصنیف از ابداعات او در کنسرت های انجمن اخوت بوده که توسط درویش خان اجرا می شده است. و نیز نقل است تصنیف معروف بت چین را او ساخته است. ازاو نمايشنامه هايي انتقادی نيز روايت كرده اند كه در دوران مشروطه موجبات خشم محمد عليشاه شده بود. فوت او در 24 ذیقعده سال 1342 قمری مطابق با 8 تیرماه 1303 هجری شمسی در جمال آباد شمیران اتفاق افتاد و بنا به وصیت خودش او را در مزرعه ای زیر یک درخت در نزدیکی امامزاده قاسم شمیران دفن نمودند که از آن به بعد بسیاری از اهالی هنر و رجال سیاسی بنا به وصیت خود در کنار ظهیرالدوله دفن شدند. این قبرستان اکنون آرامگاه بسیاری از هنرمندان و رجال سیاسی است. از آثار اوست: دیوان شعر، چند رساله منظوم به‌نام‌های سبحه ی صفا، رعناو زیبا، مجمع‌الطوار و یاداشت‌های او در باب انقلاب مشروطیت نیز متضمن نکات دقیقی است.