کتابخانه مجازی ادبیات

تاریخ علوم اسلامی تقريرات استاد جلال‌الدین همایی است در درس تاريخ علوم اسلامى كه توسط خود استاد تنظيم شده است. كتاب تتبعى است در تاريخ علوم اسلامى، و مخصوصا بررسى تأثير ايراني اندر ايجاد نهضت علمى عصر عباسى، همراه با معرفى گروهى از علما و دانشمندان ايرانى كه «مؤلفات آنها در انواع فنون عقلى و نقلى، سرمايۀ معارف اسلامى و پايۀ فرهنگ و ثقافت بشرى اعم از ملل و دول خاورى و باخترى بوده است».عناوين برخى ازمهمترين موضوعات كتاب به اين شرح است: فنون نقلى اسلامى، قرآن و حديث، سرچشمۀ علوم عقلى اسلامى، اولين ترجمه در اسلام، مراكز علوم عقلى در ايران و روم، نمونۀ مدارس ايران قبل از بنياد نظاميه، شش ناحيۀ حوزۀ علمى، مدارس اسلامى،تاريخ علم نجوم و هيئت، تقسيم‌بندى علوم به طريقۀ علما و فلاسفه، فهرست اسامى دانشمندان ايرانى كه در هررشته از علوم و فنون اسلامى صاحب تأليف عمده و اساسى بوده‌اند، ادبا و مترسلان، رياضيات و هيئت، و ارتباط ايرانيان با علوم جديد فرنگى. كتاب فهرست اعلام، شامل نام كسان و كتابها و جايها دارد.

کتاب حاضر شرح حال یکصد و چند نفر است در چهار بخش که همه به شماره مرتب است مگر پانزدهمین که در ذیل رقم چهارده قرار گرفته است در بخش نخستین در نیمه اول صفحه 13 مولف به سبب عشق و علاقه مفرطی که به حوزه علمیه قم داشته در وصف حوزه علمیه و در یاد کردن شماره دانشمندان گرانمایه و فقها بلند پایه آن اندکی از حقیقت منحرف شده همچنانکه در بیان طریقه اجتهادی ممتاز مرحوم آیت الله بزرگ آقای حاج سیدحسین طباطبایی بروجردی که رویه ایست همانند روش مستشرقین در مسائل تاریخی یعنی تحقیق و تفتیش از اسناد و متون احادیث و مراجعه به منابع و فتاوی قدما و در مورد محدثین و ذکر آثار آن فقیه عالیقدر کوتاه آمده است در بخش دوم که در حالات دانشمندان قم گفتگو خواهد کرد مع الوصف این بخش که اهم قسمتهای کتاب است و از رقم دو آغاز می شود و بشماره 65 پایان می پذیرد شرح حال 64 نفر است که قریب 37 نفر آنها قمی هستند و 27 نفر باقیمانده قمی نیستند البته بخش چهارم به کسانی اختصاص دارد که اصلا قمی و یا لااقل در قم متوطن هستند به هر حال تالیف و تصنیف کاری دشوار است و آگهی از زندگانی دانشمندان به هر اندازه بود سودمند و خوانندگان را تشویق میکند که از آن پیروی کنند و بدیشان تاسی جویند جناب آقای احمد رحیمی مدیر روزنامه پیکارمردان از جوانان دلیر و از یاران حق و حقیقت و از نویسندگان نامی شهرستان قم و اهل فضل هستند که چندین سال روزنامه سابق الذکر را به حمایت از عدالت اجتماعی و احقاق حق منتشر کرده اند و در اوراق حاضر هم که زندگانی تنی چند از مفاخر جامعه اسلامی را گرد آورده اند منظورشان اینست که خوانندگان گرامی آنان را پیروی کنند و خویشتن را همانندشان از خویها و عقده های ناپسند پاک و منزه سازند و به زیور دانش و اخلاق پسندیده بیارایند گرچه درباره برخی دانشمندان که از زندگی انان مختصری در این کتای نگارش یافته کتابها و تراجم مفصل نگاشته شده و باز هم جا دارد که کتابهای دیگری تالیف شود ...

شهرت بزرگان و رجال یک تمدن در تمدنی دیگر و انتقال مذاهب و نحل از قومی به قومی دیگر وابسته به تماس بین دو ملت و ایجاد رابطه بین آنان و همچنین بعضی حوادث تاریخی است که به تحولات و سیر افکار هر تمدنی وابستگی کامل دارد. تمدن مغرب زمین روزگاری متحدالشکل بود یعنی اصول یکرنگی در برداشت که از دین مسیحی سرچشمه گرفته و در تمام شئون فرهنگی و اجتماعی و هنری موثر و در عروق کالبد آن تمدن شریان داشت. در آن زمانه که بنام قرون وسطی مشهور است، و متاسفانه به دلیل غرض و تعصب مورخین دوره رنسانس و قرون بعدی بدون هیچگونه پایه و اساسی به صورت عصر تاریک وانمود گردیده و هنوز نیز نزد برخی بدین طریق جلوه می نماید. تمدن مغرب زمین بیش از هر ودوره دیگر به تمدن های بزرگ آسیایی شباهت داشت، بدین معنی که مانند همسایگان خاوری خود کسب علم الهی و عمل به تعالیم تصوف را نهایت کمال انسانی می شمارد و تکامل و نتیجه عاقبت زندگانی انسان را در این جهان در عالمی دیگر می دانست...

نوشتار سیدحسین نصر در این کتاب از چند راه و روش کار تازه‌ای است. فرهنگ اسلامی غالباً به صورت حلقه اتصالی ضروری میان دوران باستانی و قرون وسطی معرفی شده، ولی رسالت تاریخی آن در آنجا که با متون و راه و روش‌های یونانی سروکار داشته آشکار شده است. اصل این کتاب در آغاز امر توسط دانشگاه هاروارد به زبان انگلیسی و در سال 1968 انتشار یافته است. سیدحسین نصر در این کتاب سیزده فصل درباره علم و تمدن در اسلام سخن گفته است.