میرزا ابوالحسن خان ایلچی (1190 ـ 1262 ق) در اصل، اولین سفیر ایران بوده است. او به دستور محمد شاه قاجار، به سفارت ایران در روسیه گماشته میشود و زندگی و شرح احوالات او به عنوان اولین دیپلمات ایرانی در فرنگ بیاندازه جالب و جذاب است. اسماعیل رائین در این کتاب به زندگی میرزا ابوالحسن خان پرداخته است.
در این مجموعه سیزده مقاله درباره جنبههای مختلف تاریخی، فرهنگی، اجتماعی، رجال شناسی و ادبی منطقه و مردم((لرستان)) با این عناوین گردآمده است : ((لرستان در دایرهالمعارف اسلام/ مینو رسکی زروان لرستانی))، ((سید جعفر کشفی/ مجتبی مقدسی))، ((یک روز از زندگانی گونگادین/ عبدالکریم جربزهدار))، ((بازگیرها/ علیداد برزویی))، ((پیشنهاد انضمام حکومت ولایات ثلاث به ایالت بروجرد و لرستان/ غلامرضا عزیزی))، ((چهار سند تاریخی درباره دالوندها/ حمیدرضا دالوند))، ((کارگزاران لرستان/ سید فرید قاسمی))، ((وجه تسمیه تاریخی بدرآباد/ سعادت خودگو))، ((نمایش در خرمآباد/ هرمز زندی))، ((قدم خیر/ توکل حیدرزاده خرمآبادی))، ((یک ترانه لری/ شیرین وطندوست))، ((سالنامه دانشسرای مقدماتی پسران بروجرد/ سید فرید قاسمی)) و ((یادگارهای ماندگار/ عبدالله آفاق)) .
در جلد اول این مجموعه زنان نامآور ایرانی، از عهد باستان تا دوره انقراض ساسانیان معرفی شدهاند. برخی از این زنان عبارتاند از: ماندانا، سپاکو، آریان، اسپارترا، آتوسا، مروئه، رخسان، اباکیش، فدیمه، پارمیس، آمی تیس، ساندوسه، مانیا، رکسانه، ایندوک، برسین، آپامه، رینا، رودگون، رام بهشت، انوشه دخت، آذر ناهید، نرسی دختک، پوران و آزرمیدخت. گفتنی است در کتاب، فراوان به روایات هرودت، دیاکونوف، کتزیاس، و گزنفون استناد میشود. پایان کتاب شامل "گاه شناسی " است که در آن محدوده تقریبی تاریخ حیات هر یک از شخصیتهای تاریخی متن، تعیین شده است.
انقلاب مشروطیت ایران فصل جدیدی در تاریخ پرافتخار کشور ما گشود و نشان داد که هنوز هم خاک ایران زمین از وجود چهره های تابناک و سرفراز و پیکارجو، تهی نیست و در این دیار باز هم آزاد مردانی هستند که به خاطر آزادی و رهائی از چنگ استبداد و حکومت مطلقه تا پای جان می ایستند و در این راه شربت شهادت می نوشند، و از خون پاک خویش میهن را رنگین می سازند. سالها از انقلاب مشروطیت می گذرد و صدها نوشته در باره این انقلاب منتشر شده است و هر روز نوشته ها و اسناد جدیدی در این رابطه منتشر می شود انقلاب مشروطه فصل جدیدی در تاریخ پر افتخار کشورمان گشود و نشان داد که هنوز هم در این کشور مردان و زنان دلاوری وجود دارند.بسیاری از کسانی که در باره انقلاب مشروطیت به نگارش پرداختند فقط در باره مردان بزرگی هم چون ستار خان و باقر خان قلم زده اند، اما علاوه بر ستار خان و باقر خان مردان و زنان بسیاری در این انقلاب در کوچه ها و خیابان ها به مبارزه علیه استبداد پرداختند و در سایه تلاش های آنان بود که درخت انقلاب بارور شد، و بسیار کسانی که در هنگام مبارزه مردم درسیاهچالهای تهران و در انجمن های مخفی و کمیته های ترور به مبارزه و فداکاری پرداختند و هرگز نامشان بر سر زبانها نیامد. تاریخ مشروطه مالامال از فداکاری های این قهرمانان است کسانی از جمله میرزاجهانگیر خان صور اسرافیل که در مقابل پیشنهاد پناهنده شدن به سفارت انگلیس فریاد زد: "من کشته شدن به دست این دژخیمان را بر تحصن بر یک سفارت خانه اجنبی ترجیح می دهم... این کتاب به برسی وقایع مشروطیت و افراد گمنام در انقلاب مشروطه همچنین لژهای فراماسونری در انقلاب مشروطه می پردازد.
یکی از سفرای ایران به نام میرداودزاده که در سال 1816 به دربار لوئی هجدهم اعزام شده بود، برادرزاده خود را نیز به همراه برده بود. این جوان در اندکمدتی ترقیات فوقالعادهای کرد. زبان فرانسه را بهخوبی تکلم مینمود. او اولین دیپلمات ایرانی است که توانست به دربار ناپلئون راه یابد و آنچنان شایستگی و تدبیری از خود نشان دهد که به عنوان نماینده ناپلئون بناپارت به دربار فتحعلی شاه اعزام شود و با اینکه مدتها درباریان قاجار وی را تحویل نمیگرفتند، از اینسوی نیز چنان اعتماد همگان را جلب کند که به عنوان یکی از نخستین دیپلماتها و نمایندگان ایران در اروپا به فرانسه اعزام گردد. در این کتاب به شرح حال و چگونگی فعالیتهای او پرداخته شده است.