کتابخانه مجازی ادبیات

گات‌ها ـ سروده‌های زرتشت ـ نخستین منظومه ایرانی است که از روزگار کهن برجای مانده و در عین حال کهن‌ترین و مقدس‌ترین قسمت اوستاست. اغلب بخش‌های گات‌ها موزن و آهنگین است. این سروده‌ها که در یسنا جای داده شده، سروده زرتشت و پیروان اوست. گات‌ها در اصل شامل 17 فصل، 238 قطعه و 896 بیت و 5560 کلمه است. زنده‌یاد پورداود در این کتاب کوشیده برای هر واژه اوستایی واژه‌ای برگزیند که از همان ریشه باشد. ضمن آنکه برای هر واژه اوستایی، ترجمه، توضیح و آوانگاری مربوط به آن نیز آمده است.

این کتاب ترجمه روسی متن خلاصه شده از کتابی است که سه تن از دانشمندان چک به رهبری یان ریپکا به زبان چکی منتشر کرده‌اند و دارای سه بخش کلی به این ترتیب است: تاریخ ادبیات اوستایی، پارسی باستان و پارسی میانه اثر اتاکار کلیما؛ تاریخ ادبیات پارسی نو از هنگام پیدایش تا آغاز سده بیستم اثر یان ریپکا و ادبیات تاجیکی از سده شانزدهم تا آغاز سده بیستم اثر ایرژی بچکا.

وزیدگیهای زادسپرم (گزیده‌های زادسپرم) نامه‌ای است به زبان پهلوی که زادسپرم جوان جم، هیربد سیرجان در سده سوم هجری نوشته است. زادسپرم در دین نوآوری‌هایی داشته که با اندیشه زرتشتیان هم‌زمانش سازش نداشته و در این راه تا آنجا پیش رفته که برخی از هم‌کیشان او بیمناک شده به برادرش منوچهر، که او نیز از موبدان نامی زمان و به سنت‌های دینی پایبند بوده است، گله برداشته‌اند. دو برادر بر سر مسائل دینی نامه‌هایی به یکدیگر نوشته‌اند که از آن میان «نامه‌های منوچهر» زیر همین نام مانده است. این نامه‌ها نوشته‌های زادسپرم را ندارد و تنها دربردارنده اندرزهایی است که منوچهر به زادسپرم داده و او را از نوآوری و تغییر در سنت‌های دینی برحذر داشته است.

اساطير ايران در قالب آفرينش دوازده هزار ساله زردشتي و يا نه هزار ساله زرواني تبيين مي‌شود. ويژگي اصلي اين اساطير، ثنويت و کرانمندي جهان است. سلسله‌هاي پيشدادي و کياني، بخشي از اين دوره آفرينش را در بر مي‌گيرند، پيدايش انديشه و اعتقاد به وجود ديوان و پريان از يکسو و ظهور آدمياني ستمگر و بدکار چون ضحاک و افراسياب در دوره اين دو سلسله داستاني چهره مي‌نمايد. عظمت و شکوه ايران و اهميت پادشاهي نيز، از ويژگي‌هاي اين دوره اساطيري است. ارتقا انسان (پادشاهان، پهلوانان) و قرار گرفتن به جاي ايزدان، نيز از نکات قابل توجه اسطوره‌ها است. همچنين از تاثيرپذيري اساطير ايراني از اساطير و فرهنگ‌هاي تمدن‌هاي مناطق همجوار (بين النهرين، يونان، حوزه رودسند) نبايد غفلت ورزيد.