بخش اول این کتاب اختصاص به قصیدهها، ترکیببندها، غزلیات، قطعهها، رباعیات و مثنویهای عبید دارد. در بخش دوم، لطایف، اخلاق الاشراف، رساله دلگشا، رساله صدپند، رساله ده فصل و ریشنامه آورده شده است.بخش سوم با عنوان ملحقات دربرگیرنده فالنامهها، کنز اللطایف، موش و گربه و حکایتهای عربی و ترجمه آنها به فارسی است.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
در این کتاب در مجموعه ای مختصر به معرفی سرداران طنز ایران پرداخته شده و شش چهره معروف و نامدار ادبی معرفی شده است: سوزنی سمرقندی، ملانصرالدین، عبید زاکانی، سید اشرف الدین حسینی، ایرج میرزا و استاد علی اکبر دهخدا که از نظر مولف سرداران طنز ایران هستند و بیشترین نقش را در زمینه طنز وو انتقاد و فکاهت و هجو و هزل در زبان و ادبیات فارسی داشته اند.
خواجه نظامالدین عبیدالله زاکانی شاعر و لطیفهپرداز نامدارایران در قرن هشتم هجری است. وی ازخاندان زاکانیان بوده و زاکانیان تیرهای از اعراب هستند که به قزوین مهاجرت کرده و آنجا ساکن شده بودند. وی به لحاظ وضعیت اجتماعی آن روزگار، به طنز روی آورد و نظم و نثر خود را وسیلهٔ حمله به عرفها و عادات نادرست و مفاسد و معایب طبقهٔ مشخصی از اجتماع قرار داد. وی در حدود سالهای ۷۷۱ و ۷۷۲ هجری قمری زندگی را بدرود گفت. از آثار برگزیدهٔ او میتوان به مثنوی عشاقنامه، کتاب اخلاقالاشراف، ریشنامه، صد پند، لطایف و ظرایف، رسالهٔ دلگشا و بالاخره منظومهٔ معروف موش و گربه اشاره کرد.
اخلاق الاشراف اثر خواجه نظامالدين عبيد زاكانى، در سال 740ق به زبان فارسى با موضوع اخلاق اشراف و بزرگان نگارش شده است. به عقيده محقق کتاب مهمترين کتاب زاكانى همين اثر اوست. کتاب شامل يك پيشگفتار به قلم علىاصغر حلبى مصحح کتاب، يك مقدمه، هفت باب و برخى حواشى مفصل مىباشد. ابواب کتاب نيز در دو بخش مذهب منسوخ و مذهب مختار تألیف شده است. مقدمه کتاب تحقيقى پيرامون مؤلف و آثار اوست كه بهطور خلاصه عبارت است از: 1. احوال؛ 2. آثار؛ كه در اين بخش آثار جدى نويسنده مانند: مثنوى عشاقنامه، فالنامه بروج، فالنامه وحوش، مثنوى سنگتراش و نوشتههاى هزلى. مانند: اخلاق الاشراف، تعريفات، رساله دلگشا، ريشنامه شرح شده است. 3. رساله اخلاق الاشراف. نويسنده در هر باب از ابواب هفتگانه کتاب، عقايد دو گروه را در مورد صفات اخلاقى بيان مىنمايد. اول از ديدگاه گذشتگان (مذهب منسوخ) و بعد از ديدگاه معاصرين (مذهب مختار) صفات اخلاقى را شرح و توضيح مىدهد. در آخرين بخش کتاب با عنوان «برخى حواشى مفصل»، كلمات و جملاتى كه در متن کتاب، نياز به شرح و تفسير دارد با ذكر شماره و آدرس صفحه توضيح داده شده است.