این کتاب در سه بخش تنظیم شده است. بخش اول شامل هشت مقاله است در زمینه شناخت سعدی و آثار عربی او با زیرنویسهای مستقل. در بخش دوم متن مصحح و معرب اشعار عربی سعدی با شرح و حواشی لازم دیده میشود و بخش سوم به ترجمه فارسی شعرهای اختصاص یافته است.
ایرانیان در گستره فرهنگ و دانش، سابقه ای طولانی دارند. آنان با تلاش های خستگی ناپذیر، گذشته درخشانی را آفریدند و در فرهنگ انسانی، نقش عمده ای ایفا کردند. وزش نسیم آزادی بخش اسلام بر ایران و تلاقی دو فرهنگ ایرانی و اسلامی مناسبات دین و فرهنگ را به همراه داشت و ثمرات میمون و مبارکی برای بشر به بار آورد. این فرهنگ ایرانی-اسلامی پویا، غنی و گسترده بود، به طوری که مرزهای جغرافیایی را درنوردیدند و در شمال آفریقا هند و حتی اروپا راه یافت. بررسی این مناسبات و چگونگی خدمات متقابل ایران و اسلام ازبایسته های پژوهشی روزگار ماست. از همین رو دبیرخانه "دین پژوهان" با دعوت از متفکران و اندیشوران، غوررسی در این موضوع را وجه همت خویش قرار داد و در سلسله مقاله هایی که اینک پیش روی شماست زوایای این مهم را کاوید...
مجموعه حاضر چهارده مقاله از استاد کاظم مدیرشانه چی است. بعضی از این مقالات در زمان انتشار برای فارسی زبانان تازگی و اهمیت بیشتری از این زمان داشته است، زیرا آن زمان درباره کتابخانه های اسلامی یا بعض عناوین این مقالات مستقلا مقاله یا کتابی به فارسی وجود نداشت و آنچه در مطاوی کتابها چون کتاب شریف (النقض) یا در تاریخ ادبیات فارسی یا کتب شرح حال علما و امثال آن آمده بود به اجمال و بدون ترتیب زمانی و تاثیر و تاثر هریک از دیگری ذکر شده که خوشبختانه در این باره بعدا کتابهایی مستقلا و یا از عربی به فارسی انتشار یافت که از لحاظ جامعیت و دیگر جهات چون دسته بندی کتابخانه ها به: عمومی و خصوصی و در بخش نخست "عمومی" به مساجد و مدارس و خانقاه ها و در بخش دوم "شخصی" به کتابخانه های امرا، وزرا، علما، و ...، قابل توجه و حاوی اطلاعات مهمی در این راستا است. منتهی هیچ نوشته ای نیست که واجد همه اطلاعات باشد. به علاوه که همه منابع در دست همه نویسندگان نبوده و نیست...
این کتاب صورت بازبینی نوشتههایی از نویسنده است که نخست در مجلههای ادبی و سپس در کتاب «شناختی تازه از سعدی» آمده است. در این کتاب شواهد فراوانی در گفتارها افزوده شده و تمام شعرهای عربی به فارسی ترجمه شده است. عناوین نوشتارها بدین ترتیب است: از سعدی چه میدانیم، مضمونگیری سعدی از شاعران عرب، امانت سعدی، تأثیر قران و حدیث و شعر عربی بر آثار سعدی، مثلثات سعدی، جایگاه سعدی در شعر تازی، آثار عربی سعدی و اغراض آن، مقدمه پرفسور احسان عباس بر شعرهای عربی سعدی.
چندی پیش چاپ دوم «دره نادره» اثر معروف و گرانسنگ میرزا مهدی خان استرآبادی، منشی نادرشاه افشار با تجدید نظر در دسترس ادیبان و مورخان و دوستداران انشاء مصنوع قرار گرفت. آن که چاپ اول این کتاب را دیده باشد و اکنون چاپ دوم را پژوهشگرانه بنگرد، درخواهد یافت که بیست و پنج سال فاصله دو چاپ، به مصحح و شارح دانشمند «استاد دکتر سیدجعفر شهیدی» فرصت داده است تا با سعی شخصی و بهرهجویی از نظر دانشورانی که به یاری ایشان برخاستهاند (آقای دکتر احمد مهدوی دامغانی و ...) نادرستیها و نارسائیهای چاپ نخست را تا حد زیادی سامان بخشند. کتاب در 1100 صفحه با چاپ افست و صحافی نسبتاً خوب از سوی «شرکت انتشارات علمی و فرهنگی» نشر یافته و 230 صفحه تلخیص و تعلیقات و فهرست آن کارگشای دانشپژوهان است. نقد نویسی بر «دره نادره» و بررسی همه جانبه آنچه استاد شهیدی در تصحیح و توضیح آن کردهاند کاری است سودمند که رامشی دیگر میجوید و در این آشفته جانیها، دست و دل من از آن کوتاه است. بنابراین در این گفتار، تنها به اظهار نظر درباره «اشعار عربی کتاب» که ذوقیترین و احتمالاً فنیترین بخش «دره نادره» است بسنده میشود و به اختصار از چگونگی متن و ترجمه برخی از این شعرها که بیشتر جای بحث داشته. سخن میرود.