کتابخانه مجازی ادبیات

در فن آرایش سخن و صنایع بدیعی "سوال و جواب" را یکی از محسنات بدیع معنوی به شمار آورده اند و آن چنان است که شاعر در بیتی و یا چند بیت و یا بیش از آن، سخن خود را به صورت پرسش و پاسخ موضوع می کند و این تفنن ادبی، گاه چندان به درازا می‌کشد که از آغاز تا پایان یک قصیده طولانی را نیز دربر می‌گیرد. کتاب حاضر که "گفتگو در شعر فارسی" نام دارد بیشترین اشعاری را که تاکنون به شیوه پرسش و پاسخ سروده شده اند، شامل می‌شود.

این کتاب در دو بخش سامان یافته است. بخش اول درباره علم بدیع است که در آن درباره این مباحث نکاتی بیان شده است: علم بدیع، صرف و نحو و املاء و معانی و بیان و بدیع و بخشی از صنایع بدیعی. در قسمت دوم نیز از علم قافیه سخن گفته شده است که ابتدا درباره تعریف قافیه و مباحث آن نکاتی بیان شده و در ادامه اقسام قافیه تبیین شده است.

رؤیا یکی از مهم‌ترین عناصر رمان مدرن است. در درخت انجیر معابد ـ که تنها رمان مدرن احمد محمود است ـ این عنصر نقشی کلیدی دارد. در اوایل این رمان (صص32- 43) علمدار اول اسیر کابوس‌هایی می‌شود که آنها را بیان کرده، علمدار نسل بعد آنها را نقل و علمدار نسل سوم نوشته است. این خواب‌ها و رؤیاها دشوار و پیچیده‌اند و خواننده را به‌چالش می‌کشند. علاوه ‌بر این، در صفحات 280ـ285 رمان رؤیایی از «مرد دیگر» بیان شده و در صفحات 336ـ337 رؤیای «سرمست بختیاری» آمده است که با مضمون کلی رمان (خرافه‌پرستی و باورهای مردم) سازگار می‌نماید. رؤیاهایی که بخش اصلی فصل نخست رمان را شکل می‌دهند، تاکنون چندان مورد مداقّه و تحلیل منتقدان قرار نگرفته است. این مقاله می‌کوشد با تلخیص رؤیا به زبان خود نویسنده و با کمک روش فروید در تفسیر خواب و بر اساس اصل مهم ساخت‌گرایی تکوینی ـ که اجزای رمان بر اساس بافت کلی معنا می‌یابند ـ به تحلیل دقیق این رؤیاها بپردازد.

در سال‌های اخیر بیش و کم شاهد چاپ دوباره کتاب‌های مهم در حوزه ادبیات بوده‌ایم که فی نفسه کاری است ارزشمند و درخور ستایش. یکی از این آثار که در اواخر سال 1385 منتشر شد کلیات سعدی است که از سوی انتشارات هرمس به چاپ رسیده است. از آنجا که بیشتر این آثار از امّهات آثار ادب فارسی هستند، به کارگیری نهایت دقت در چاپ دوباره آنها ضروری است. بر اساس همین ضرورت، در این مقاله بخش «گلستان» از کلیات سعدی، از نظر شیوه نگارش و رسم‌الخط بررسی شده در ادامه شماری از اشتباهات راه‌یافته به آن نیز برشمرده شده است.