کتابخانه مجازی ادبیات

قصه (story) که جمع آن در زبان تازی قصص و اقصیص می‌باشد بیان وقایعی است غالباً خیالی که درآنها معمولا تاکید بر حوادث خارق‌العاده، بیش‌تر از تحول و تکوین آدم‌ها و شخصیت‌ها است. در قصه «محور ماجرا بر حوادث خلق‌الساعه استوار است. قصه‌ها را حوادث به وجود می‌آورند و در واقع رکن اساسی و بنیادی آن را تشکیل می‌دهند، بی‌آن که درگسترش بازسازی آدم‌های آن دقشی داشته باشند. به عبارت دیگر شخصیت‌ها و قهرمانان در قصه کمتر دگرگونی می‌یابند و بیش‌تر دستخوش حوادث و ماجراهای گوناگون واقه می‌شوند. قصه‌ها شکلی ساده و ابتدایی دارند و ساختار نقلی و روایتی زبان آنها اغلب نزدیک به گفتار و محاوره عامه مردم و پر از آثار اصطلاحات و لغات و ضرب‌المثل‌های عامیانه است».در پایان راجع به ارتباط این نوع نثر با آثار خلاقه امروز گفتاری کوتاه آورده شده است. هدف اصلی در نگارش اغلب قصه‌های عامیانه، سرگرم کردن و مشغول ساختن خواننده و جلب توجه او به کارهای خارق‌العاده و شگفت‌انگیز چهره‌هایی است که نقش آفرین رویدادهای عجیب هستند.

قصه‌هاي عاميانه جلوه‌گاه فرهنگ هر ملت است و از آرزوها و تخيلات توده مردم شکل مي‌گيرد. در واقع سرچشمه اين قصه‌ها باورها و آيين‌هاي آغازين انسان‌هاست. با توجه به اينکه اسطوره‌ها نيز جزيي از فرهنگ هر ملت به شمار مي‌آيند، بنابراين يکي از عناصر سازنده اين قصه‌ها، اسطوره‌ها هستند و بايد گفت هر کدام به نوعي از يک ريشه تغذيه مي‌شوند، اما با سمت و سويي متفاوت. قصه‌هاي عاميانه ايراني از کهن‌ترين تا متاخرترين‌شان، از قصه‌هاي جن و پري گرفته تا رمانس و داستان‌هاي عياري همگي سرشار از باورهاي اسطوره‌اي‌اند. نوشتار پيش‌رو بر آن است که در قصه‌هاي عاميانه ايراني رگه‌هاي اسطوره‌اي را بازنگري و بررسي نمايد.

ساخت‌گرايي در زمينه داستان بيشتر به بررسي عنصر روايت مي‌پردازد. روايت‌شناس ساخت‌گرا درصدد تدوين ساختار منسجم و واحدي از حوزه‌هاي گوناگون داستان است. نوشته حاضر، مطابق برخي نظريات ساخت‌گرايي - که در متن آمده است - به بررسي ساختار قصه اميرارسلان، آخرين بازمانده مهم نسل قصه‌هاي بلند عاميانه فارسي مي‌پردازد. با توجه به ديدگاه ژرار ژنت، ساختار قصه اميرارسلان در دو سطح «روايتگري» و «روايت» جاي بررسي دارد. در سطح روايتگري، ابتدا نقيب الممالک، روايتگر اميرارسلان معرفي گرديده و سپس از زاويه ديد روايت در اين قصه بحث شده است. در سطح روايت، نخست ساختار روايي قصه بررسي و سپس شباهت و تفاوت آن با ديگر قصه‌هاي بلند عاميانه ذکر شده است. در بخش دوم از سطح روايت، به ساختار نحوي قصه اشاره شده و کوشش شده است نقش اشخاص در قصه و اعمال و حرکاتشان در فشرده‌ترين شکل ممکن خلاصه شوند و طرحي چکيده وار از اين قصه عرضه شود.