مثنوی «گلشن لطافت» مناظرهای است ادبی سروده شاعری به نام میرزا قاسم ساغرجی متخلص به انشایی و نیز منشی که در قرن دهم هجری در سمرقند میزیسته و در سال 1005 درگذشته است. او این مناظره را در سال 974 سروده است. مناظره ساغرجی به صورت مناظرههای معمول زبان حالی که در آنها دو خصم با همدیگر پیکار میکنند و هر یک سعی میکند خود را برتر از دیگری نشان دهد و سرانجام هم کار آنها به داوری کشیده میشود، نیست. مناظره خود در داخل داستان دیگری رخ میدهد. این مثنوی اگرچه از جهاتی جنبههای ابتکاری دارد و در نوع مناظرهنویسی بینظیر است و شاعر در مواردی تصاویر خیالی دلانگیزی دارد، ولی مثنوی او اثر طرازاولی نیست.
این کتاب دارای چهار فصل و مجموعا دربرگیرنده زندگی و آثار ۲۲۷ نفر از پارسی سرایان قفقاز است. هر فصل به شاعران یک منطقه قفقاز (آران، ارمنستان، داغستان، گرجستان) اختصاص یافته است. نخستین شاعری که زندگی و احوالش در این مجموعه معرفی شده، «ابوالعلای گنجه ای» متوفی به سال ۵۵۴ ه.ق و آخرین آنها، «ناظم ایروانی» متولد سال ۱۳۴۲ ه. ق است. در پایان کتاب نیز فهرست ماخذ و منابع به ترتیب الفبایی تخلص یا نام مولفان آمده است.
مثنوی حاضر که به تتبع مثنوی شیرین و خسرو نظامی سروده شده در جای خود شایان دقت بوده و هنری که در آن به کار رفته بیانی نغز دارد، گر چه گوینده آن از شعرای نامدار نیست ولی مثنوی او بدیع است و از متتبعین ارزندهی نظامی به شمار میرود و جای آن دارد که منظومه او با دقت مطالعه شود. شعله این منظومه را برای تقرب به دستگاه مرحوم فرهاد میرزا و عذر گناهان گذشته به نظم آورده و خود نام شیرین و فرهاد را بر آن نهاده بود ولی بواسطه عدم دقت بنام شیرین و خسرو معروف گردید.